Ενάλιες Αρχαιότητες Μεσσηνίας

Sharing is caring!

Τα αρχαιολογικά ευρήματα στο βυθό κοντά στο βόρειο ακρωτήριο της Σαπιέντζας (ακρωτήριο Καρσί) απέναντι από τη Μεθώνη, έχουν πρωτοεντοπισθεί από

Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι Ειδική Περιφερειακή Υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ.Α με αρμοδιότητα σε όλη την Ελληνική Επικράτεια. Ιδρύθηκε το 1976 (ΦΕΚ 207/Α/10-8-1976) και έχει ως αποστολή την προστασία των ενάλιων αρχαιοτήτων, που συνίστανται σε ναυάγια αρχαίων πλοίων, οικισμών ή αρχαίων λιμενικών εγκαταστάσεων, που βρίσκονται εντός των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών. Από το 2003, που κηρύχτηκαν ως μνημεία τα ναυάγια πλοίων και αεροσκαφών άνω των 50 ετών από την ημερομηνία ναυαγήσεώς τους, συμπεριλαμβανομένων και των κινητών στοιχείων που περικλείουν, διότι παρουσιάζουν ιστορικό, τεχνολογικό, επιστημονικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον, η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων προστατεύει και αυτά. (ΦΕΚ 1701/Β/19-11-2003) Αναλυτικά, η Εφορεία ασκεί τις εξής δραστηριότητες: Εντοπισμό, έρευνα εναλίων αρχαίων και μέριμνα για την διασφάλιση αυτών, συντήρηση εναλίων αρχαίων, οργάνωση μουσείων εναλίων αρχαίων, εποπτεία έργου Ινστιτούτων εναλίων δραστηριοτήτων, ωκεανογραφικών ιδρυμάτων και αποστολών, έλεγχο των θαλασσίων και υποβρυχίων δραστηριοτήτων που μπορούν να προκαλέσουν άμεση ή έμμεση βλάβη σε αρχαία, προώθηση της διαδικασίας της κήρυξης ενάλιων αρχαιολογικών χώρων (άρθρο 15 του Ν. 3028, ΦΕΚ 153/Α/28-6-2002) καθώς και της ίδρυσης και λειτουργίας των χώρων αυτών ως επισκέψιμων με συνοδευόμενη κατάδυση (άρθρο 11 του Ν3409, ΦΕΚ 273/Α/4-11-2005). Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων λειτουργεί ως αυτοτελής Διεύθυνση της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς με έδρα την Αθήνα και υπάγονται σε αυτή Γραφεία που λειτουργούν στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης με έδρα τη Θεσσαλονίκη και στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου με έδρα το Ηράκλειο. Τα Γραφεία που λειτουργούν στις Περιφερειακές Ενότητες Θεσσαλονίκης και Ηρακλείου ασκούν το σύνολο των αρμοδιοτήτων των τμημάτων της Εφορείας κατά τόπο στα όρια των περιοχών τους.   Ειδικότερα, αντικείμενα αρμοδιότητας της Εφορείας είναι: – Δημόσια και ιδιωτικά έργα στη θάλασσα (λιμενικά έργα κλπ.) – Έργα επί του αιγιαλού και της παραλίας – Χορηγήσεις αδειών για υ/β έρευνες, ιχθυοκαλλιέργειες, υδατοκαλλιέργειες, οστρακαλιείες, ποντίσεις καλωδίων – Άδεια υποβρύχιας φωτογράφισης, κινηματογράφησης και βιντεοσκόπησης κλπ. – Χορήγηση αμοιβών για παράδοση αρχαίων – Χειρισμός υποθέσεων για αρχαιοκαπηλίες και κατασχέσεις, χορήγηση νόμιμων αδειών κατοχής αρχαίων αντικειμένων -Αρχαιολογικός Έλεγχος για υποδείξεις εναλίων αρχαίων -Συντήρηση για την προστασία και την ανάδειξη των εναλίων αρχαιοτήτων

ντόπιους ψαράδες, γύρω στο 1920.

Το 1925, ο ιστοριοδίφης δικηγόρος Διονύσιος Πόταρης (1860-1932), με την υπόδειξη των ψαράδων, εντόπισε αλλά και κατέγραψε τα “μάρμαρα”, σε απόσταση 50-60 μέτρα από τη βόρεια ακτή της Σαπιέντζας και σε βάθος 6- 7 μέτρων. Τότε σχημάτισε την ορθή γνώμη ότι επρόκειτο για ναυάγιο πλοίου, που μετέφερε αρχαιότητες.

Το ναυάγιο των κιόνων βρίσκεται σε βάθος περί τα 10 μ., πλησίον του ακρωτηρίου Σπίθα. Οι κίονες είναι διασκορπισμένοι σε έκταση 30 περίπου τ.μ. και απέχει 10 μ. από την άκρη του ακρωτηρίου. Μέρος του αριθμού των κιόνων είναι τοποθετημένοι στο βυθό ο ένας δίπλα στον άλλο, όπως πιθανόν θα ήταν στο βυθισμένο πλοίο, ενώ άλλα τεμάχια είναι διάσπαρτα στο βυθό. Εντοπίσθηκαν 34 τμήματα τεμαχισμένων μονολίθων αρράβδωτων κιόνων, εκ των οποίων ο ένας μόνο είναι ακέραιος και έχει ύψος 8 μ. και διάμετρο 0,90 μ. Από τα 34 τεμάχια τα 28 είναι συγκεντρωμένα και τα 6 βρίσκονται σε απόσταση 60 μ. από τα υπόλοιπα.

Οι κίονες είναι κατασκευασμένοι από ερυθρωπό γρανίτη της ίδιας ποιότητας με αυτόν του κίονα που βρίσκεται εντός του Φρουρίου της Μεθώνης και στήθηκε το 1493/4 από το ναύαρχο Francesco Bebo σε ανάμνηση της επανακτήσεως του Κάστρου από τους Ενετούς, τοποθετώντας τη βύθιση του πλοίου σε προγενέστερους χρόνους. Ο γρανίτης αυτός συναντάται μόνο στην Αίγυπτο, την Ξάνθη, την Καβάλα και τη Μύκονο.

Η μελέτη του τεμαχίων, αλλά και του σχεδίου των κιόνων δείχνει ότι προέρχονται από ένα οικοδόμημα που κατεδαφίστηκε ή κατέρρευσε και περιλάμβανε συνολικά 16 κίονες. Το βυθισμένο πλοίο μετέφερε μέρος μόνο του συνόλου των κιόνων και εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι τα τεμάχια είναι ανωμάλως θραυσμένα και δεν συναρμολογούνται μεταξύ τους. Μερικοί κίονες έχουν κυκλικές κεφαλές σα να έχουν χρησιμοποιηθεί για δέσιμο πλοίων πλησίον «μώλου».
Ο χώρος του ναυαγίου προορίζεται να λειτουργήσει ως ο πρώτος επισκέψιμος ενάλιος αρχαιολογικός χώρος.

Ναυάγιο “Σαρκοφάγων” στη Σαπιέντζα Μεθώνης

Βόρεια της νήσου Σαπιέντζα και σε σχετικά μικρή απόσταση από το ναυάγιο των κιόνων, ένα δεύτερο ναυάγιο εντοπίστηκε σε βάθος 15 μ. Το φορτίο του αποτελείται από λίθινες σαρκοφάγους με τα καλύμματά τους. Εκτός από μία που τεμαχίστηκε πιθανώς κατά τη βύθιση του πλοίου και τη συντριβή της στον βράχο, οι υπόλοιπες είναι άθικτες, με διαστάσεις 2,20 x 0,80 μ.

Το ναυάγιο εντοπίστηκε από καταδυτικό κλιμάκιο της ΕΕΑ, στη θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Μεθώνης, στη θέση «Βράχος του Καρασουμάνη» και χρονολογείται στους νεότερους χρόνους.

Το καράβι ήταν φορτηγό και μετέφερε οικοδομικά υλικά, όπως κεραμίδια από τη Μασσαλία, τούβλα και σακιά ασβέστου. Οι σωζόμενες διαστάσεις του είναι 40Χ16 μέτρα. Το φορτίο του διατηρείται άθικτο, με τη σειρά που είχε τοποθετηθεί το εμπόρευμα για τη θαλάσσια μεταφορά του. Τμήματα από το ξύλινο σκαρί του καραβιού γίνονται ορατά στον αμμώδη πυθμένα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του, βρίσκεται θαμμένο στην άμμο.

Τα κεραμίδια φέρουν επιγραφή του εργοστασίου παραγωγής τους. Τον 19ο αι. είναι γνωστό το εμπόριο εισαγωγής των φημισμένων κεραμιδιών της Μασσαλίας, τα οποία κοσμούσαν τις στέγες των νεοκλασικών σπιτιών της χώρας μας.
Κατά τη διάρκεια της υποβρύχιας έρευνας ανελκύστηκαν δείγματα από το φορτίο και το σκαρί του, για περαιτέρω μελέτη.

Η υποβρύχια έρευνα πραγματοποιήθηκε ύστερα από υπόδειξη του κ. Χρήστου Νιώκου.

Η μελλοντική υποβρύχια ανασκαφική έρευνα του ναυαγίου, θα μας δώσει νέα σημαντικά δεδομένα, όπως στοιχεία για την προέλευση και κατασκευή του πλοίου, τον τρόπο που ναυάγησε, τη θαλάσσια διαδρομή του, τις εμπορικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της εποχής κ.α.

Χρηματοδότης: ΥΠΠΟΑ