Sharing is caring!

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

μάλιστα δέ καί τοΰ κυριωτάτου πάντων ή πασών κυριωτάτη καί πάσας περιέχουσα τάς άλλας. Αΰτη δ’ έστίν ή καλουμένη πόλις καί ή κοινωνία ή πολιτική. (Αριστοτέλης)

Η «πόλις», δηλαδή, είναι μια μορφή ανώτερης κοινωνικής συνύπαρξης που εμπεριέχει όλες τις άλλες και αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά:

ΤΗΝ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

ΠΟΙΟ ΑΓΑΘΟ;

Το αγαθό στο οποίο αποβλέπει η πόλη, που είναι η ευδαιμονία των πολιτών, είναι το ανώτερο από όλα τα αγαθά των κοινωνιών και μ’ αυτό η «πόλις» επιδιώκει το συμφέρον του συνόλου των πολιτών.

Αντίθετα, οι άλλες μορφές κοινωνίας επιδιώκουν ένα επιμέρους αγαθό για το συμφέρον των μελών τους.

Τι προσφέρει η πόλη

Ο Αριστοτέλης επισφραγίζει τον ορισμό της έννοιας «πόλις» με τον χαρακτηρισμό πολιτική κοινωνία, δηλαδή την οργανωμένη κοινωνία η οποία έχει:

αυτάρκεια, αυτονομία, ελευθερία, Θεσμούς, πολίτευμα.

‘Ιδιο παραμένει και σήμερα το ζητούμενο από την ζωή στην πόλη

Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ = ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ο όρος «κοινωνία» προέρχεται από το ρήμα «κοινωνώ» που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει μοιράζομαι ή κάνω κάτι μαζί με άλλους.

Με τον όρο αυτό νοείται μια ομάδα ανθρώπων που συνυπάρχουν και συνεργάζονται αποβλέποντας – η καθεμιά ξεχωριστά – στην επίτευξη ενός κοινού για τα μέλη της σκοπού, δηλαδή την ευδαιμονία του συνόλου των πολιτών.

Το Δίδαγμα της Ιστορίας

Από τότε που ο Αριστοτέλης και η αρχαία Ελλάδα έδιδε για πρώτη φορά αυτούς τους ορισμούς αναπτύσσονται σημαντικές πόλεις ΠΟΥ ΣΤΗΝ ΔΟΜΗ τους ΑΠΟΤΥΠΩΝΕΤΑΙ Η ΠΡΟΣΠΆΘΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΣ

• ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ – ΡΩΜΗ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
• ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ – ΒΕΝΕΤΙΑ – ΠΑΡΙΣΙ
• ΛΟΝΔΙΝΟ – ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – ΣΑΓΚΑΗ – ΝΤΟΥΜΠΑΙ

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το μεγάλο ορόσημο στην σύγχρονη ιστορία αυτών των πόλεων. Οι μεγάλες αλλαγές που χαρακτηρίζουν τα τελευταία 60 χρόνια τις πόλεις μπορούν να κωδικοποιηθούν στις περιόδους:

• Μεταπολεμική Περίοδος 1945-1960
• Περίοδος 1960-1970
• Περίοδος 1970-80
• Περίοδος 1980-1990
• Περίοδος 1990-2000
• Περίοδος 2000-2010

Μεταπολεμική Περίοδος 1945-1960

• •    Με το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου η ανάγκη ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων πόλεων και επιμέρους περιοχών τους στηρίζεται αφενός στην ανάκαμψη της οικονομίας και στην αναπτυξιακή δυναμική και αφετέρου στον πολεοδομικό σχεδιασμό.
• •    Οι επεμβάσεις αυτή την περίοδο θεωρούνται ριζικές καθώς, στις περισσότερες περιπτώσεις, συνοδεύονται από μεταφορά και μεταβολές στην κοινωνική σύσταση του πληθυσμού, ως αποτέλεσμα των συνεπειών του πολέμου.

Περίοδος 1960-1970

Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 αρχίζει να εφαρμόζεται στα ιστορικά κέντρα και μια σειρά παρεμβάσεων, κυρίως κυκλοφοριακών, οι οποίες είχαν σαν στόχο να συμβάλουν στην περαιτέρω ανασυγκρότησή τους (Κολωνία, Μπολώνια), μέσω και της απομάκρυνσης του Ι.Χ. αυτοκινήτου από αυτά. Η προσέγγιση ανάπλασης κατά την παραπάνω περίοδο, αποδίδεται με τον όρο «rehabilitation» δηλ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ, που σχετίζεται με τη

• •    βελτίωση,
• •    αναβάθμιση και
• •    επανάχρηση των κτιρίων,

Περίοδος 1970-80

• Στο πλαίσιο της ανάπτυξης ενός άκρατου καπιταλισμού αρχίζουν για πρώτη να εμφανίζονται στην περιφέρεια των μεγαλύτερων πόλεων τα εμπορικά κέντρα.
• Την περίοδο αυτή ο τρόπος ζωής στις πόλεις αρχίζει να χαρακτηρίζεται από τη λογική της απομόνωσης και της αποξένωσης μεταξύ των κατοίκων, κάτι που εκφράζεται με το σλόγκαν «μετακίνηση-εργασία-ύπνος», που περιγράφει τις καθημερινές συνήθειες και δραστηριότητες των πολιτών
• •    Η περίοδος χαρακτηρίζεται επίσης από την εμφάνιση του περιφερειακού σχεδιασμού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σχεδιάζονται και κατασκευάζονται νέες πόλεις με σύγχρονα δίκτυα, ενώ αρχίζουν να δημιουργούνται και μεγάλα επιχειρηματικά κέντρα για να ανταποκριθούν στις νέες οικονομικές απαιτήσεις (Defense, 1970).
• •    Ταυτόχρονα υλοποιούνται πολύ σημαντικές και εκτεταμένες αναπλάσεις σε τμήματα πόλεων (Παρίσι- Halles, Lyon-Part-Dieu, Μιλάνο).

Περίοδος 1980-1990

Με δεδομένη την οικονομική κρίση των πρώην βιομηχανικών πόλεων δόθηκε πλέον από τις κυβερνήσεις ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο των μικρών παρεμβάσεων, με συμμετοχή συνεταιριστικών προγραμμάτων τοπικής ενδογενούς αναπτυξιακής κατεύθυνσης.

Περίοδος 1990-2000

• δομή και η ποιότητα του αστικού χώρου είναι αυτά που δίνουν τις κατευθυντήριες γραμμές των νέων πολεοδομικών επεμβάσεων στα πλαίσια της κοινωνικής και πολιτισμικής εξέλιξης και οι οποίες έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν “brand name” της περιοχής, της ίδιας της πόλης.
• Πρόκειται ουσιαστικά για ενα σχεδιασμό του δημόσιου χώρου μεσα από αναπλάσεις όπου δίνεται έμφαση στην ανάγκη για μεγαλύτερο αριθμό επεμβάσεων, με παρεμβάσεις ήπιων μορφών.
• Εξαιτίας των μεγάλων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων, τη θέση του «μοντέρνου» παίρνει το «μεταμοντέρνο» κίνημα, που εστιάζει στην αισθητική στο δημόσιο χώρο, στην πρακτική της πολεοδομίας και όχι στην ιδεολογία και στην «ουτοπία».

Περίοδος 2000-2010

• Βασικός στόχος είναι:
• •    μέσα από τις αστικές αναπλάσεις, να επανακτηθεί η έννοια της «συμπαγούς πόλης». Πόλεις πιο συμπαγείς, με όρια, με τοπόσημα, με κόμβους και γειτονιές, πόλεις του γνωστικού καπιταλισμού, πόλεις high-tech.
• •    απομάκρυνση από την έννοια της «πόλης προάστιο» που αναφέρεται στον τρόπο οργάνωσης και διαχείρισης και η επαναφορά στην έννοια της συμπαγούς πόλης.
• Οι αναπλάσεις στοχεύουν στη βελτίωση του οικιστικού περιβάλλοντος, δίνοντας έμφαση στην ποιότητα και στην εικόνα του δημόσιου χώρου, με αύξηση της παρουσίας του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και στην εφαρμογή των αρχών της βιώσιμης αστικής κινητικότητας. Βασικό ρόλο παίζει η τήρηση και εφαρμογή των αποφάσεων που ελήφθησαν στη διάσκεψη κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ (2002) για τη βιώσιμη ανάπτυξη και κυρίως το πρωτόκολλο του Κιότο (2010).
• Σημερινές επιδιώξεις και προοπτικές 2010 και επέκεινα
• Σήμερα οι ευρωπαϊκές πόλεις γίνονται ολοένα και πιο αφιλόξενες, πιο απρόσωπες, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν ευρύ φάσμα οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στα πλαίσια αυτά αλλάζει και η λογική των αναπλάσεων.
•   Κυριαρχεί η αστική αναγέννηση (αστική χωρική ανασύνταξη) δεν προωθεί κάτι νέο για την επίλυση των σημερινών προβλημάτων των πόλεων.
• Πρόκειται για μια περιεκτική και ολοκληρωμένη οπτική και δράση που οδηγεί στην επίλυση των πολεοδομικών προβλημάτων και επιχειρεί να επιφέρει μια διαρκή βελτίωση στην οικονομική, φυσική, κοινωνική και περιβαλλοντική κατάσταση μιας περιοχής που έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές.

Η αστική αναγέννηση

Προϋποθέτει μια μακροπρόθεσμη και στρατηγική προσέγγιση και είναι μια συνεχής και παρεμβατική από τη φύση της διαδικασία. Αυτός ο τύπος επέμβασης δεν απαιτεί μόνο οικονομικές επενδύσεις, αλλά και συμμετοχή πολλών παραγόντων.

• *    Η ανεργία,
• *    η εγκληματικότητα,
• *    η κοινωνική υποβάθμιση,
• *    η παρακμή της βιομηχανίας,

συνέπειες των προηγούμενων αποτυχημένων πολεοδομικών επεμβάσεων, είχαν ως αποτέλεσμα την ανάδυση ενός νέου τρόπου προσέγγισης του χώρου, καθώς και του σχετικού προβληματισμού με την ελπίδα τα φαινόμενα αυτά, αν όχι να εξαλειφθούν, να περιοριστούν.

Σήμερα ΤΙ;

Οι επεμβάσεις σήμερα οφείλουν ιδιαίτερα να λαμβάνουν υπόψη τους τις νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

*    Είναι η περίοδος για επαναφορά στην έννοια της «συμπαγούς» πόλης, της γειτονιάς, των ορίων, της βιώσιμης κινητικότητας της ορθολογικής διαχείρισης των πόλεων και βασικά της συλλογικότητας και όχι του «ατομικισμού».

*    Είναι η περίοδος της ελπίδας όπου, μέσα από το «μύθο» της ποιότητας ζωής και περιβάλλοντος, το όραμα της πόλης συνεχίζει να υπάρχει και να δημιουργεί.

Προοπτικές

Η πραγματικότητα δείχνει ότι η δυναμική της ανάπτυξης των πόλεων έχει επηρεαστεί δραματικά στα πλαίσια της οικονομικής παγκοσμιοποίησης:

•    Οι αγορές υπερβαίνουν πλέον τα σύνορα και τα συμφέροντα των εθνικών κρατών, ενώ φθίνει η ικανότητα κάθε κράτους να διαμορφώνει την εθνική του οικονομία και τον τρόπο αλληλεπίδρασης των εξωτερικών δυνάμεων και δομών.

Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την λειτουργία των πόλεων γιατί:

• •    πρώτον, ανακατανέμουν τα εισοδήματα και τις ευκαιρίες των πόλεων σε συνάρτηση με το βαθμό συμμετοχής τους στην παγκόσμια οικονομία.
• •    δεύτερον, δημιουργούν νέα αστικά δίκτυα και αναδιαρθρώνουν τις ιεραρχίες των πόλεων μέσα σε αυτά
• •    τρίτον, επηρεάζουν την οργάνωση, τη δομή και τη μορφολογία του χώρου μέσα στις πόλεις

Ποιες οι Προκλήσεις

Στο νέο περιβάλλον του εντεινόμενου ανταγωνισμού οι πόλεις επιχειρούν να προσελκύσουν επιχειρήσεις

• •    είτε ανανεώνοντας την οικονομική ελκυστικότητά τους (π.χ. μειωμένοι φόροι, χαμηλότεροι μισθοί, νομοθετική ευελιξία επενδύσεων),
• •    είτε βελτιώνοντας την ποιότητα του αστικού χώρου.

Με τι εργαλεία

Η βελτίωση της ποιότητας του αστικού χώρου στηρίζεται:

α. στον εκσυγχρονισμό των υποδομών (μεταφορικών υποδομών, τηλεπικοινωνιών)

β. στην αναβάθμιση της εικόνας της πόλης και την ανάδειξη της ταυτότητας του τόπου.

Το δεύτερο επιχειρείται μέσω της ανάδειξης της ιστορικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, του καινοτόμου σχεδιασμού του χώρου και της δημιουργίας νέων επικέντρων:

• •    επιχειρηματικών επικέντρων όπως τα Docklands του Λονδίνου ή το Potzdamer Platz του Βερολίνου,
• •    επικέντρων υψηλής τέχνης όπως οι γειτονιές των Μουσείων στην Βιέννη και στο Ρότερνταμ,
• •    επικέντρων πολιτισμού και αναψυχής στα όρια της πόλης με το φυσικό υδάτινο στοιχείο όπως το Forum of the Cultures της Βαρκελώνης και η περιοχή Abandoibarra του Μπιλμπάο,
• •    επικέντρων δημοφιλούς ψυχαγωγίας όπως το TempleBar στο Δουβλίνο, το Ψυρρή στην Αθήνα και τα Λαδάδικα στη Θεσσαλονίκη

Ένα παράδειγμα

m-

Ηράκλειο + αστικές αναπλάσεις

—

Για μια συνολική ανάπλαση της

πόλης

1

   David Harvey, The right to the city, http://kompreser.espivblogs.net/2011/04/02/dikaioma-stin-poli-david-harvey/

2

είδος γίγνεσθαι, στο βαθμό που δεν υπάρχει δημιουργός πίσω από αυτή τη διαδικασία. Μέσω της παραγωγής της υποκειμενικότητας το πλήθος είναι το ίδιο δημιουργός της διαρκούς διαδικασίας να γίνει κάτι άλλο, μια αδιάκοπη διαδικασία συλλογικού αυτομετασχηματισμού”. Michael Hardt, μτφρ. Παναγιώτης Καλαμαράς, Το κοινό στον κομμουνισμό, Εκδ. Ελευθεριακή Κουλτούρα, Αθήνα, 2010

3

   Στο επίπεδο του περιεχομένου της δράσης, τρία είδη αιτημάτων αναγνωρίζονται στη βιβλιογραφία ως χαρακτηριστικά των κινημάτων πόλης. Το πρώτο είδος αφορά αιτήματα γύρω από τη συλλογική κατανάλωση (Castells,1977,CasteUs, 1978, Lowe 1986). Το δεύτερο είδος αιτημάτων αφορά την προστασία της πόλης από κοινωνικές και φυσικές απειλές και την προάσπιση της ποιότητας ζωής. Το τρίτο είδος αιτημάτων συνιστά περισσότερο μια προέκταση των δύο προηγούμενων παρά μια καθαρή κατηγορία, καθώς αναφέρεται στη διεκδίκηση μεγαλύτερων δυνατοτήτων επιρροής ή και ελέγχου εκ μέρους των πολιτών των τοπικών θεσμών και αποφάσεων (Pickvance, 1995). Βλέπουμε λοιπόν ότι εκτός από την υπεράσπιση του περιβάλλοντος ‘πάνω και πέρα από τα κέρδη’, οι συλλογικότητες διεκδικούν και ταυτόχρονα προωθούν μια νέα αστική κουλτούρα, μέσω δράσεων πολιτιστικού, εκπαιδευτικού ή και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Έχοντας ως αντικείμενο το ευρύτερο πλαίσιο ζωής, τις μορφές και τους ρυθμούς της καθημερινής ζωής, οι συλλογικότητες θέτουν στη διάθεση των πολιτών μία νέα κοινωνικότητα

4

   Η “παραγωγή του χώρου” και η συσχετίσεις αυτού αποτέλεσαν το βασικό προβληματισμό του Ανρί Λεφέρβ, ο οποίος αντιλαμβάνεται το χώρο μόνο ως άρρηκτα συνδεδεμένο με την κοινωνική πραγματικότητα. Η θεωρία του αντιλαμβάνεται το χώρο ως το προιόν των κοινωνικών σχέσεων που λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα, υπογραμμίζοντας πως κάθε κοινωνία παράγει το δικό της χώρο. Lefebvre Henri, 1991, The Production of space, transl. by Nicholson -Smith, Blackwell Publishing, Oxford.

5

αναφέρονται σε θέματα συλλογικής κατανάλωσης, αστικού περιβάλλοντος και ποιότητας της καθημερινή ζωής στην πόλη, διεκδικούν μεγαλύτερη επιρροή στους τοπικούς θεσμούς και τις αποφάσεις, έχουν εξωθεσμικό χαρακτήρα, κάνουν συστηματική χρήση αντισυμβατικών μορφών διαμαρτυρίας, παρουσιάζουν μια σχετική διάρκεια και συνέχεια στη δράση τους, έχουν αναπτύξει ή/και συμμετέχουν σε δίκτυα ομάδων και οργανώσεων και επιδιώκουν κοινωνικές αλλαγές που υπερβαίνουν τον στενό ορίζοντα της γειτονιάς.

6

   Οι τρόποι με τους οποίους οι συλλογικότητες ασκούν πίεση στην κεντρική εξουσία, είναι αφενός μέσω της προβολής των αιτημάτων τους στους αρμόδιους κρατικούς φορείς και μέσω της κατάθεσης προτάσεων σε αυτούς, με σκοπό την από κοινού επίλυση των εκάστοτε ζητημάτων. Πολλές όμως είναι και οι περιπτώσεις που οι συλλογικότητες προχωρούν σε άλλου τύπου ενέργειες, όπως πορείες και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, καθώς και προσφυγή στη δικαιοσύνη σε περιπτώσεις αυθαιρεσίας από την πλευρά της κεντρικής διοίκησης. Κύριο όμως γνώρισμα του τρόπου με τον οποίο ενεργούν οι συλλογικότητες, είναι η οργάνωση δράσεων ακτιβιστικού χαρακτήρα. Πρόκειται για τις στιγμές εκείνες όπου οι συλλογικότητες λαμβάνουν ενεργό χαρακτήρα, αποφασίζοντας ‘να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους’, διεκδικώντας την ίδια την πόλη.

7

   Ενδεικτικό της κατάστασης των δημοσίων χώρων στην Ελλάδα είναι πως χώρος πρασίνου που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικο κυμαίνεται μεταξύ των 2,5 και 3,5 τ.μ., απέχοντας κατά πολύ από άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες καθώς και από τα 9 τ.μ. που ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ως το ελάχιστο μέγεθος που εξασφαλίζει την καλή υγεία των κατοίκων των πόλεων. Δ. Εμμανουήλ, Έ. Ζακοπούλου, Ρ. Καυταντζόγλου, Θ. Μαλούτας, Α. Χατζηγιάννη, επιμέλεια, Κοινωνικοί και Χωρικοί Μετασχηματισμοί στην Αθήνα του 21ου Αιώνα, ΜΕΛΕΤΕΣ – ΕΡΕΥΝΕΣ ΕΚΚΕ, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα, 2008.

8

Ο συγκεκριμένος χάρτης αποτελεί καταγραφή των περιοχών του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας, οι οποίες βρίσκονται υπό διεκδίκηση, σύμφωνα με την καταγραφή που έγινε το 2008 από το Παρατηρητήριο Ελεύθερων χώρων, μια πρωτοβουλία η οποία δημιουργήθηκε προκειμένου να παρέχει την απαραίτητα πληροφόρηση αλλά και να επιτύχει το συντονισμό επιμέρους δράσεων και πρωτοβουλιών πολιτών. Ο χάρτης αφορά στις κοινωνικές αντιστάσεις ενάντι στην ιδιωτικοποίηση και την απώλεια του δημόσιου και κοινόχρηστου χαρακτήρα των ελεύθερων χώρων υπέρ της προάσπισης του δημοσίου συμφέροντος, και όχι καταγραφή πολεοδομικών προβλημάτων. Μέσα από την ανάγνωση του χάρτη γίνεται εμφανής η συσσώρευση σημειακών περιοχών στο μητροπολιτικό κέντρο της Αθήνας, λόγω της πυκνότητας του δομημένου περιβάλλοντος κ της τεράστιας έλλειψης ελεύθερων χώρων. Όμως και στα περίχωρα της πόλης μεγάλες εκτάσεις, δασικές ή παράκτιες, απειλούνται από ιδιωτικοποίηση και ταυτόχρονη δόμησή τους, περιοχές που προορίζονται για μητροπολιτικά πάρκα και θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια ανάσα πνοής για το ασφυκτικά δομημένο κέντρο της Αθήνας.

9

Αναγνωρίζοντας τη μεγάλη συμμετοχή της νεολαίας στα γεγονότα της εποχής, έχει πολύ εύστοχα σημειωθεί πως “…η εξεγερμένη νεολαία εσέβαλε στα κέντρα των πόλεων και των δήμων, κατέλαβε δομημένους και αδόμητους χώρους και προσπάθησε να επαναπροσδιορίσει τις λειτουργίες τους και το περιεχόμενό τους, θέτοντάς τους στην υπηρεσία των αναγκών της εξέγερσης και του δημόσιου οφέλους. Πρόβαλε έναν δημοκρατικό τρόπο οργάνωσης και διαχείρισης του δημόσιου χώρου”. Στα πλαίσια του ντοκιμαντέρ “το δικαίωμα στην πόλη” του aformi.gr. “Υπάρχει πολιτική του χώρου γιατί ο χώρος είναι πολιτικός”. πηγή: Μΐρ://%’%’%^ίοι™ί^Γ/2010/02/ένα-ντοκιμαντέρ-του^ίθΜί-το-δικαίωμα-στην/ Ημ. τελευταίας επίσκεψης: 30/09/2013

10

Σύμφωνα με τους Negri και Hardt . .Ενώ η παραδοσιακή έννοια αντιλαμβάνεται το κοινό σαν το φυσικό κόσμο έξω από την κοινωνία, η βιοπολιτική αντίληψη του κοινού αφορά όλες τις σφαίρες της ζωής, καθώς αναφέρεται όχι μόνο στη γη, τον αέρα, τα στοιχεία, ή ακόμα στα φυτά και στα ζώα, αλλά επίσης στα συντακτικά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης, όπως είναι η κοινή γλώσσα, οι συνήθειες, οι χειρονομίες, οι παθήσεις, οι κώδικες κ.ο.κ. Η σύγχρονη βιοπολιτική δίνει έμφαση όχι μόνο στη διατήρηση του κοινού, αλλά και στον αγώνα για τις συνθήκες παραγωγής του, όπως επίσης και στην επιλογή ανάμεσα στις ιδιότητές του, προωθώντας τις ευεργετικές και απωθώντας τις επιζήμιες, διεφθαρμένες μορφές του.