Μπ. Φ. Σκίνερ: Ο θεμελιωτής του συμπεριφορισμού

Sharing is caring!

Πηγές:

• B.F. Skinner (Wikipedia). Ανάκτηση άρθρου, Δεκέμβριος 6, 2010, από: http://en.wikipedia.org/wiki/B._F._Skinner    
• Verbal Behavior (Wikipedia). Ανάκτηση άρθρου, Δεκέμβριος 6, 2010, από: http://en.wikipedia.org/wiki/Verbal_Behavior 
• Μπάροουζ Φρέντερικ Σκίνερ (Μαρίας Πανάγου). Ανάκτηση άρθρου και εικόνας, Δεκέμβριος 6, 2010,  από: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=144939&ct=83&dt=18/08/2002

Ο Μπάροουζ Φρέντερικ Σκίνερ γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου 1904 στην Πενσυλβανία της Αμερικής. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και η μητέρα του μια δυναμική και έξυπνη νοικοκυρά. Ο Σκίνερ μεγάλωσε από την οικογένειά του συντηρητικά και έχοντας γνώμονα τη σκληρή δουλειά. Υπήρξε ένα πολύ ενεργητικό και εξωστρεφές παιδί που λάτρευε τις κατασκευές και το παιχνίδι στην ύπαιθρο. Το ανέμελο παιδί στιγματίστηκε όταν ο αδελφός του πέθανε σε ηλικία 16 ετών από εγκεφαλικό ανεύρυσμα.

Ο Σκίνερ φοίτησε στο Κολέγιο του Χάμιλτον. Εγραφε για την εφημερίδα του σχολείου, δεν του άρεσε το ποδόσφαιρο και γενικά δεν μπορούσε να προσαρμοστεί καλά στο κλίμα. Αλλωστε ήταν άθεος και έπρεπε να βρίσκεται σε ένα σχολείο που τον υποχρέωνε να παρακολουθεί καθημερινά τη θεία λειτουργία.

Αυτό το παράξενο και ευφυές παιδί ονειρευόταν να γίνει συγγραφέας. Εγραφε συνεχώς ποιήματα και μυθιστορήματα. Μάλιστα όταν αποφοίτησε μετέτρεψε τη σοφίτα του πατρικού του σπιτιού σε «μέρος συγκέντρωσης», όπως το αποκαλούσε ο ίδιος, και κλεινόταν μέσα με τις ώρες για να δημιουργήσει. Δεν τα κατάφερνε όμως και τελικά αφιερώθηκε στο να γράφει άρθρα σε εφημερίδες, ενώ ζούσε στο Γκρίνουιτς Βίλατζ της Νέας Υόρκης σχεδόν σαν τσιγγάνος. Αφού περιπλανήθηκε αρκετά, αποφάσισε να ξαναγυρίσει στα θρανία και μάλιστα σε αυτά του Χάρβαρντ. Το 1930 παίρνει το Μάστερ στην ψυχολογία και ένα χρόνο αργότερα το διδακτορικό του, για να συνεχίσει εκεί με την έρευνα. Την ίδια χρονιά μετακομίζει στη Μινεάπολη για να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότας. Εκεί γνωρίζει την Υβόννη Μπλου, την οποία νυμφεύεται και αποκτά μαζί της δύο κόρες. Η δεύτερη μάλιστα έγινε διάσημη ως το πρώτο παιδί που μεγάλωσε σε μια από τις ανακαλύψεις του Σκίνερ, μια κούνια αέρος!

Το 1945 έγινε καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα και τρία χρόνια αργότερα τον καλούν στο Χάρβαρντ, όπου έμεινε για την υπόλοιπη ζωή του.

Ο Μπ. Φρ. Σκίνερ δίδαξε εκατοντάδες υποψήφιους ψυχολόγους, έκανε σημαντική δουλειά στην έρευνα και έγραψε πάρα πολλά βιβλία. Μπορεί να μην πέτυχε ως συγγραφέας ιστοριών φαντασίας και ποίησης, αλλά έγινε ο πιο γνωστός συγγραφέας ψυχολογίας. Το γνωστότερο βιβλίο του είναι το «Walden ΙΙ» και αναφέρεται στην ανθρώπινη συμπεριφορά, πράγμα που ήταν ούτως ή άλλως το αντικείμενό του.

Ο Σκίνερ πέθανε στις 18 Αυγούστου του 1990 από λευχαιμία, ενώ από το 1987 λειτουργεί ίδρυμα που φέρει το όνομά του, το οποίο ενημερώνει τον κόσμο για τη δουλειά του και προωθεί τον ρόλο της κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Ο Σκίνερ θεωρούσε την ελεύθερη βούληση μία ψευδαίσθηση και την ανθρώπινη πράξη εξαρτώμενη από τις συνέπειες προηγούμενων πράξεων. Εάν οι συνέπειες είναι κακές, υπάρχει μια μεγάλη περίπτωση η πράξη να μην επαναληφθεί. Εάν οι συνέπειες είναι καλές, ωστόσο, οι πράξεις που οδηγούν εκεί θα γίνουν πιο πιθανές. ^[12] Ο Σκίνερ αυτό το ονόμασε ως αρχή της ενίσχυσης.^[13]

Από τις πρωτότυπες πειραματικές έρευνές του διαπιστώθηκε ότι τα φαινόμενα που χαρακτηρίζονται ως αντίληψη, προσοχή, γνώση και λύση προβλημάτων δεν προκαλούνται αντανακλαστικά από ερεθίσματα αλλά διαμορφώνονται από τις επιδράσεις των ενεργειών του κάθε ατόμου, στη μακροπρόθεσμη αλληλεπίδρασή του με το φυσικό περιβάλλον. Η εφαρμογή των αρχών καθορισμού της συμπεριφοράς που αρχικά προέκυψαν από το πολυβραβευμένο θεωρητικό και πειραματικό έργο του Skinner, έχουν βελτιώσει πρακτικές στην εκπαίδευση, την ψυχοθεραπεία, τη λογοθεραπεία και την αποκατάσταση αναπηριών, καθώς και στη διοίκηση επιχειρήσεων και την πολιτική, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής πολλών ανθρώπων.

Η θεωρία της συντελεστικής μάθησης

Ειδικότερα, η θεωρία της συντελεστικής μάθησης υποστηρίζει ότι για να ενισχυθεί μια συμπεριφορά, και να επαναληφθεί στο μέλλον πρέπει να είναι η επιθυμητή. Ως αρχή κάθε άτομο έχει κάποιες ανάγκες τις οποίες πρέπει να ικανοποιήσει, ώστε να αποφύγει τις ψυχικές εντάσεις που οι ανάγκες αυτές δημιουργούν. Οταν το άτομο εκδηλώνει μόνο του μια φυσιολογική συμπεριφορά, αυτή επιδρά στο περιβάλλον και δημιουργεί συνέπειες, που αν είναι ευχάριστες για τον ίδιο, τότε η συμπεριφορά αυτή επαναλαμβάνεται σε παρόμοιες καταστάσεις (μάθηση), ενώ αν είναι δυσάρεστες, η συμπεριφορά αυτή αποτρέπεται. Ο Skinner ονόμασε αυτό το μοντέλο μάθησης «ενεργή εξάρτηση».

Υποστηρίζει ότι στη διαδικασία της μάθησης υπάρχουν τεχνικές θετικής και αρνητικής ενίσχυσης, δηλαδή άμεσες ή έμμεσες τιμωρίες και επιβραβεύσεις, που είναι απαραίτητες ώστε να ενισχυθεί ή να αποτραπεί μια συμπεριφορά, ανάλογα με το αν είναι επιθυμητή ή όχι. Ο Skinner διακρίνει τρεις κατηγορίες συνεπειών για το άτομο, τις θετικές, τις αρνητικές και τις ουδέτερες, που προκαλούν είτε την επίτευξη της επιθυμητής ή την απόσβεση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς.

Ο ιδρυτής της σύγχρονης συμπεριφοριστικής προσέγγισης στο βιβλίο του «Περί συμπεριφορισμού», σε επιστημονική επιμέλεια του Ρόμπερτ Μέλλον, συγγραφέα του βιβλίου «Ψυχολογία της συμπεριφοράς», συστήνει την εισαγωγή στη φιλοσοφία της επιστήμης του «θεμελιώδους συμπεριφορισμού». Ο Skinner αναλύει πως η φιλοσοφία αυτή παρέχει τη βάση για την πειραματική ανάλυση και την επιστημονική ερμηνεία ολόκληρου του φάσματος των ψυχολογικών φαινομένων.

Επιπλέον, στο βιβλίο του «Ουώλντεν Δύο» (Walden Two) – επίσης σε επιστημονική επιμέλεια του Ρόμπερτ Μέλλον και μεταφρασμένο στα ελληνικά από τους Ρόμπερτ Μέλλον και Τότα Δρούζα-, περιγράφει πώς θα ήταν η κοινωνία αν εφάρμοζε τις αρχές της Ανάλυσης της Συμπεριφοράς. Δείχνει πώς μία ομάδα ανθρώπων, που μπαίνει στη διαδικασία πειράματος, καταφέρνει να συνυπάρχει δημιουργικά χωρίς αντιπαλότητες, μετά άτομα που την απαρτίζουν να αποκτούν αυτό που έχουν ανάγκη, χωρίς να χρειάζεται να κλέψουν από τον άλλον. Τα βιβλία του «Β.F.» Skinner έχουν διαβαστεί από εκατομμύρια, ειδικευμένους και μη στην επιστήμη της ψυχολογίας, αναγνώστες σε όλον τον κόσμο και έχουν αποτελέσει σταθμό στην ιστορία της ψυχολογίας.