Περιβάλλον και ανάπτυξη
Κώστας Βουρεκάς
Η σχέση της ανάπτυξης με το περιβάλλον είναι άμεση και ταυτόχρονα ιδιαίτερα πολύπλοκη. Κατ’ αρχήν οι διαδικασίες της ανάπτυξης συνεπάγονται π.χ. την άντληση πρώτων υλών και τη διάθεση απορριμμάτων στο φυσικό περιβάλλον. Σήμερα όμως αποτελεί κοινό τόπο ότι η ικανότητα του φυσικού περιβάλλοντος να παρέχει πρώτες ύλες και να απορροφά απορρίμματα δεν είναι απεριόριστη. Επομένως ο καπιταλισμός ως ένα σύστημα στο οποίο οι επιταχυνόμενοι ρυθμοί ανάπτυξης αποτελούν αναγκαιότητα θέτει σε άμεσο κίνδυνο το σύνολο των οικοσυστημάτων. Κάθε επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης – και κατά μείζονα λόγο οι αρνητικοί ρυθμοί ανάπτυξης – συνιστούν οικονομική ύφεση και κρίση, με τα δραματικά αποτελέσματα που αναδεικνύονται στην εποχή μας. Όμως αποδεικνύεται ότι η έννοια της ανάπτυξης δεν συνδέεται μονοσήμαντα με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Αυτό το τελευταίο αποτελεί διακύβευμα της ταξικής πάλης. Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκεται η σύλληψη της έννοιας της ανάπτυξης με ποσοτικά κριτήρια όπως π.χ. ο ρυθμός αύξησης του Α.Ε.Π. Στο επίκεντρο κάθε οικολογικού προβληματισμού βρίσκεται η σχέση αυτών των κριτηρίων με το περιβάλλον. Και ενώ οι (νεο)φιλελεύθερες απόψεις προσπαθούν μάταια να συμφιλιώσουν την αέναη οικονομική μεγέθυνση με την περιβαλλοντική προστασία, ούτε οι μαρξιστικές προσεγγίσεις έμειναν ανεπηρέαστες από τις λογικές του συμβατικού, αστικού αναπτυξιακού υποδείγματος.
Η ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Η έννοια της ανάπτυξης στην εποχή μας έχει αναμφισβήτητα καταστεί κεντρική ιδέα, αναπόσπαστο τμήμα της κυρίαρχης ιδεολογίας, ταυτιζόμενη με την πρόοδο και την κοινωνική εξέλιξη. Η εμφάνιση αυτής της έννοιας ανάγεται στην εποχή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για την περίοδο της λεγόμενης «αποαποικιοποίησης» όπου οι αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες καταρρέουν, νέα ανεξάρτητα κράτη εμφανίζονται στο λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο» και η έξοδός τους από τη φτώχια και τα γενικότερα προβλήματα που κληρονόμησαν από την προηγούμενη περίοδο, θωρείται ζητούμενο. Στην πραγματικότητα το ζητούμενο είναι η διαμόρφωση μιας νέας οικονομικής τάξης πραγμάτων, στο πλαίσιο της οποίας οι πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις και γενικότερα οι χώρες του καπιταλιστικού κέντρου θα εξακολουθούν να κυριαρχούν οικονομικά και πολιτικά στις χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας και σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται το κυρίαρχο, συμβατικό υπόδειγμα ανάπτυξης. Το υπόδειγμα αυτό δεν είναι το μοναδικό, δεδομένης και της ύπαρξης του μαρξιστικού αναπτυξιακού υποδείγματος. Όμως λόγω της τελικής του επικράτησης και της κυρίαρχης θέσης του σήμερα, δεν μπορεί παρά να μας απασχολήσει ιδιαίτερα στο πλαίσιο της συζήτησης για την σχέση μεταξύ περιβάλλοντος και ανάπτυξης.
Πηγή: Περιβάλλον και ανάπτυξη
