Πολιτισμική περιφερειακή πολιτική στην Ελλάδα: πόροι, οργάνωση, οικονομία, διαχείριση | Ομιλία της Μυρσίνης Ζορμπά στη συνάντηση «Πολιτισμός 2030»Η κ. Ζορμπά μίλησε μεταξύ άλλων για:
Συνέχεια ανάγνωσης Πολιτισμική περιφερειακή πολιτική στην Ελλάδα: πόροι, οργάνωση, οικονομία, διαχείρισηΑρχείο ετικέτας Πολιτισμός
CulturePolis – Φόρουμ Πολιτισμού, Βιωσιμότητας και Καινοτομίας
Τα Εργαστήρια της CulturePolis
Η CulturePolis το 2016 εισήγαγε μια νέα δομή διαχείρισης υπό τον τίτλο «Εργαστήρια». Πρόκειται για εξειδικευμένες οργανωτικές δομές που έχουν αυτονομία δράσης πάντοτε υπό την εποπτεία της διοίκησης της α.μ.κ.ε. και την επιστημονική στήριξη της Συμβουλευτικής Επιτροπής.
Τα «Εργαστήρια» λειτουργούν ως άτυπες επιχειρησιακές και ενδεχομένως επιχειρηματικές μονάδες υπό τη σκέπη της οργάνωσης (business within the business), στις οποίες εντάσσονται όλα τα στελέχη καθώς και εξωτερικοί συνεργάτες και εθελοντές της CulturePolis.
Πρόκειται για μια δυναμική μορφή οργάνωσης που ξεκίνησε πειραματικά το 2016 με συγκεκριμένο αριθμό εργαστηρίων, τα οποία μπορεί στην πάροδο του χρόνου να διαλυθούν ή συγχωνευθούν με άλλα ενώ συγχρόνως μπορούν να δημιουργηθούν νέα ανάλογα με τις εξελίξεις και αναγκών.
Δημιουργήθηκαν 4 ευρείς θεματικοί κύκλοι : Τέχνες και Πολιτισμός – Βιωσιμότητα και Περιβάλλον – Πολιτική και Κοινωνική Καινοτομία – Περιφερειακή Ανάπτυξη μέσα στους οποίους δημιουργήθηκαν πιλοτικά μέσα στο 2016 τα διάφορα Εργαστήρια (βλ. διάγραμμα).
Τέχνες & Πολιτισμός
- Τέχνες & Πολιτιστική πολιτική
- Πολιτιστική Κληρονομιά
- Δημιουργική Οικονομία & Επιχειρηματικότητα
Βιωσιμότητα & Περιβάλλον
- Αγροδιατροφή & Βιοποικιλότητα
- Πολιτισμός της Γαστρονομίας
- Φυσική Κληρονομιά Περιβάλλον
Περιφερειακή Ανάπτυξη
- Πολιτικές & Προγράμματα
- έργα διακρατικής/ διασυνοριακής συνεργασίας
- Παράκτιος θαλάσσιος τουρισμός & Πιστοποίηση ODYSSEA
Κοινωνική -Πολιτική Καινοτομία
- Κοινωνία Πολίτες Νεολαία
- Εκπαίδευση – Κατάρτιση
- Απασχόληση – Κοινωνική Επιχειρηματικότητα
Κύκλος : Τέχνες & Πολιτισμός
Εργαστήριο 1 : Τέχνες και Πολιτιστική Πολιτική
Το εργαστήριο αυτό ασχολείται με τρία κυρίως θέματα :
Θεματική ενότητα 1: Πολιτιστικές Πολιτικές, Σχέσεις και Διπλωματία
Θεματική ενότητα 2: Πολιτιστική Στρατηγική Τοπικής Αυτοδιοίκησης & οργανισμών
- Έρευνα Πολιτιστικής Στρατηγικής Ελληνικών Πόλεων
Θεματική ενότητα 3: Καλλιτεχνικές και πολιτιστικές πρωτοβουλίες & έργα
Προτάσεις σε φάση αξιολόγησης
- Meta-Ιncubation Scheme for artists and cultural professionals – CULTPRO – Creative Europe, Call 2016
Συναφείς δράσεις
- European Music Day, 21 June
Εργαστήριο 2 : Πολιτιστική Κληρονομιά
Το εργαστήριο αυτό ασχολείται με δυο κυρίως θέματα :
Θεματική ενότητα 1: Βιώσιμη Διαχείριση κληρονομιάς
Θεματική ενότητα 2: Νέες τεχνολογίες στον πολιτισμό / πολιτιστικό τουρισμό
Εργαστήριο 3 : Δημιουργική Οικονομία και Επιχειρηματικότητα
Το εργαστήριο αυτό ασχολείται με δυο κυρίως θέματα :
Θεματική ενότητα 1: Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες
- Εκκολαπτήριο ΠΔΒ
- Προτάσεις ΠΕΠ Ιονίων Νήσων -2014-2020 Εκκολαπτήριο ΙΝ : Πιλοτικό με «7 Τεχνών Τόπος»
Προτάσεις Interreg σε φάση αξιολόγησης
- Greece-Albania Incubation Link (GRALINC) {Greece-Albania}
- Incubation Business Cluster -GRITAL-BIC {Greece- Italy}
Θεματική ενότητα 2: Πολιτιστικός Τουρισμός
- DIVERTIMENTO {COSME}
- Innovitour {Greece-Bulgaria}
Προτάσεις Interreg σε φάση αξιολόγησης
- INNOVIMENTOR (BalkanMed)
- JUMP {Greece- Italy}
- SMARTIMONY {Greece- Italy}
Κύκλος : Βιωσιμότητα και Περιβάλλον
Εργαστήριο 4 : Αγροδιατροφή, βιοποικιλότητα, γαστρονομία
Το εργαστήριο αυτό ασχολείται με τρία κυρίως θέματα :
Θεματική ενότητα 1: Αγροδιατροφή και Βιοποικιλότητα
Προτάσεις Interreg σε φάση αξιολόγησης
- Farmers Entrepreneurship Observatory – F.E.O { Greece-Italy}
Θεματική ενότητα 2: Πολιτισμός της Γαστρονομίας
- COMBACT-Y {ERASMUS +}
- VeniVidiComedi: Cooking for Europe {ERASMUS +}-ολοκληρώθηκε το 2016
Θεματική ενότητα 3: Φυσική Κληρονομιά – Περιβάλλον
Προτάσεις Interreg σε φάση αξιολόγησης
- SOS Coasts { Greece-Italy}
Κύκλος : Κοινωνική & Πολιτική καινοτομία
Εργαστήριο 5 : Πολιτική καινοτομία
Το εργαστήριο αυτό ασχολείται με τρεις κυρίως θεματικές ενότητες :
Θεματική ενότητα 1: · Κοινωνία – Πολίτες – Νεολαία
- Πλατφόρμα Πολιτικής Καινοτομίας {EEA Grants} – ολοκληρώθηκε το 2015
- Πολιτεία 2.0
Θεματική ενότητα 2: Εκπαίδευση – Κατάρτιση
Προτάσεις
- PPI for KIDS (ERASMUS +)
Θεματική ενότητα 3: Απασχόληση – Κοινωνική επιχειρηματικότητα
- JOYNEET (Europe for Citizens) – ολοκληρώθηκε 2016
Προτάσεις
- JOYNEET2: The future of social inclusion in Europe {Europe for Citizens 2017}
Κύκλος : Πρωτοβουλίες Περιφερειακής Ανάπτυξης
Κύκλος : Περιφερειακή Ανάπτυξη
Εργαστήριο 6 : Προγράμματα – Πολιτικές – Παράκτιος Τουρισμός
Το εργαστήριο αυτό ασχολείται με με τρείς κυρίως θεματικές ενότητες :
Θεματική ενότητα 1: Πολιτικές και Προγράμματα
Θεματική ενότητα 2: Έργα Interreg διακρατικής – διασυνοριακής συνεργασίας
Θεματική ενότητα 3: Παράκτιος – θαλάσσιος τουρισμός Πιστοποίηση για ODYSSEA
Προτάσεις Interreg σε φάση αξιολόγησης
- AdrionLinks (Adrion)
- Natural & Cultural Routes – GRIT-Routes (Interreg Greece-Italy)
Πηγή: CulturePolis – Φόρουμ Πολιτισμού, Βιωσιμότητας και Καινοτομίας
Το (δια)ραπτικό σύμπαν του Μάνου Ελευθερίου
Δεν συνειδητοποιούμε πόσα τραγούδια που έχουν στοιχειώσει πάνω στα χείλια μας είναι δικά του. Η Μαρκίζα. Η Δίκοπη ζωή. Τα Λόγια και τα Χρόνια. Το Τραίνο Φεύγει στις Οκτώ. Του Κάτω Κόσμου τα Πουλιά. Η Ατέλειωτη Εκδρομή. Και τόσα, μα τόσα άλλα. Ο Άκης Γαβριηλίδης στην ανάρτηση του ανακάλυψε μια “κλωστή” που διαπερνά “Το (δια)ραπτικό σύμπαν του Μάνου Ελευθερίου ” Πηγή : https://nomadicuniversality.com/
Πηγή: Κουμπιά, δαντέλες, κόπιτσες: το (δια)ραπτικό σύμπαν τού Μάνου Ελευθερίου | Nomadic universality
του Άκη Γαβριηλίδη
Στις 22 Ιουλίου του 2018, παραμονές της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι και στη Ραφήνα, ο ποιητής και στιχουργός Μάνος Ελευθερίου περνούσε τη στερνή την πύλη με του καιρού δεμένος τις κλωστές. Μπορεί όμως και λυμένος, απαλλαγμένος οριστικά απ’ αυτές.
Αποτελεί χαρακτηριστική ειρωνεία –όχι τραγική· η τραγικότητα είναι ένα τόσο βαρύγδουπο και απόλυτο μέγεθος που δεν χωράει στο λιτό σύμπαν του Ελευθερίου όπου έχει κυρίως την τιμητική της η αδεξιότητα, η αμηχανία, η ασυνεννοησία-, το ότι η σορός του, τη μέρα που η μισή Αττική καιγόταν, χρειάστηκε να ταξιδέψει στη Βουλγαρία ώστε να αποτεφρωθεί και να ξαναγυρίσει.
Αν ακολουθούσαμε το σύνηθες «προφητικό» αφήγημα που πλαισιώνει στην Ελλάδα τους ποιητές, θα μπορούσαμε να δούμε αυτή την εξέλιξη ως μια επιβεβαίωση του δικού του στίχου:
Αυτός ο τόπος, αυτό το χώμα
και πεθαμένους δεν μας θέλει ακόμα.
Πράγμα που θα ταίριαζε άλλωστε και με το γνωστό κλισέ περί της «Ελλάδας που τρώει τα παιδιά της».
Αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν άστοχο. Γιατί ο Μάνος Ελευθερίου ήταν ίσως ο μόνος από τη γενιά του, τη γενιά ας πούμε του «έντεχνου λαϊκού τραγουδιού», που στη θεματολογία των στίχων του υπήρχε ριζοσπαστικός πατριωτισμός, ηρωισμός, μαρτυρολογία, Μακρυγιάννης και δεκαετία του 30, αλλά όχι νεκροφιλία.
Και δεν υπήρχε νεκροφιλία διότι η ποιητική τού Ελευθερίου μιλάει μεν για το τραύμα, μιλάει για ζωές που καταστράφηκαν, για τη διάρρηξη του νοήματος, αλλά δεν μένει σ’ αυτό: μιλάει επίσης για τις προσπάθειες των ανθρώπων να ανασυνδέσουν, να ξαναφτιάξουν, να ξανασυρράψουν το νόημα –ή πάντως κάποιο νόημα, όχι απαραίτητα το ίδιο.
Καθώς λιώνει η κλωστή
Και τα δύο αυτά ο Ελευθερίου τα κάνει κατεξοχήν μέσα από ένα κεντρικό σημαίνον, που υπήρξε άλλωστε από παλιά πολύ κεντρικό σε όλους τους εδραίους πολιτισμούς, και σε αρκετούς νομαδικούς: την κλωστή. Και γενικώς τα ύφανσης σημαντικά.
Το πλέξιμο ως γνωστόν είναι η ίδια λέξη με την πλοκή, με την ανέμη που γυρίζει και φτιάχνει νήματα και νοήματα.
Η κλωστή, ακόμα ειδικότερα, είναι αυτό που δένει. Εξ ορισμού, αυτό που δένει μπορεί να είναι δεσμοί, αλλά μπορεί να είναι και δεσμά. Σε πανηγύρι και γιορτή απ’ την Αγια-Μαρκέλλα, μπορεί κανείς να αγοράσει χρυσή κλωστή και κόκκινη κορδέλα: εδώ η χρυσή κλωστή είναι η ανάμνηση της γιορτής που τέλειωσε, του παραδείσου που δεν υπάρχει πια, η εικόνα αυτού που μας έμεινε για να μας θυμίζει τις χαμένες πατρίδες. Αλλά από τον γενικό χαμό, συχνά επιζούν όχι μόνο συμβολικές, αλλά και υπαρκτές, πραγματικές κλωστές: υφάσματα. Οι κλωστές αυτές επίσης φθείρονται όσο και οι άλλες. Λιώνουν, σύμφωνα με μία τελείως απροσδόκητη και ασυνήθιστη εικόνα –όχι τη μόνη- που χρησιμοποιεί ο Ελευθερίου σε ένα άλλο στιχούργημα, κάποιο που μάλλον προοριζόταν κι αυτό για τον «Άγιο Φεβρουάριο» αλλά δεν χώρεσε.
Κι ήρθε στη πόλη το θεριό
που είναι και δέντρο και καμπαναριό
κι είναι κλωστή λιωμένη.
Από τότε που πρωτοάκουσα αυτό το τραγούδι, επί πολλά χρόνια ένιωθα έναν απόηχο της αρχικής έκπληξης για αυτή τη μετοχή που συνοδεύει εδώ την κλωστή· το πιο «φυσικό» που μου ερχόταν, και που προσδοκούσα, ήταν να λέει «κλωστή δεμένη». Διότι η κλωστή –αν και όχι η χρυσή, αλλά πάντως η κόκκινη, όπως η κορδέλα- είναι αυτή που τυλίγεται στην ανέμη ώστε να εκτυλιχθεί η αφήγηση των παραμυθιών, των ιστοριών που δομούν την υποκειμενικότητα των ακροατών στο γνωστό παιδικό τραγουδάκι. Αλλά εδώ τα παιδιά είναι χαμένα, και αυτός/ αυτή που ήρθε στην πόλη που ξεχνούν (και που δεν φωνάζουν σαν πονούν) είναι ξεκρέμαστος, σε απορία: έχει χάσει την πατρίδα του, τους οικείους του, και είναι άγνωστο αν θα καταφέρει ποτέ να βρει μια πόλη, ή να βρει έναν κόσμο, όπου να μπορεί να ξεχνά τη μοίρα τη γραμμένη.
Αυτό που μπορεί να κάνει, όμως, είναι να προσπαθήσει να ξαναδέσει τις λιωμένες κλωστές του παρελθόντος.
Ήταν λιωμένες οι κλωστές
και πολυκαιρισμένες
που δέσαμε μαζί το χτες
μ’ αγάπες βουρκωμένες[1].
Εργάτριες παλιές, χρυσές αράχνες
Σε αυτό το πλαίσιο είναι που αποκτά όλη τη φόρτισή της η ευχή
καλύτερα να σ’ έλεγαν Μαρία
και να ‘σουν ράφτρα μες στην Κοκκινιά.
Η Κοκκινιά ήταν μία κατεξοχήν συνοικία εγκατάστασης Μικρασιατών προσφύγων. Και προσφυγισσών. Στις προσφυγικές οικογένειες, ή ό,τι είχε μείνει απ’ αυτές, οι γυναίκες χρειάστηκε να δουλέψουν για να συμπληρώσουν ή να αναπληρώσουν το όποιο εισόδημα έφερναν στο σπίτι οι άντρες, εάν υπήρχαν και εάν έφερναν. Ειδικά στην Κοκκινιά, μία πολύ διαδεδομένη λύση ήταν η ραπτική, είτε σε κλωστοϋφαντουργικές βιοτεχνίες που στήθηκαν τότε, τα sweatshops της εποχής, είτε κατ’ οίκον με φασόν, είτε σε διάφορους άλλους διαβαθμούς και συνδυασμούς[2], περίπου όπως οι Πακιστανοί και οι Πακιστανές σήμερα.
Ο Λακάν έπλασε ολόκληρη θεωρία γύρω από την έννοια point de capiton, έναν νεολογισμό που εισήγαγε ο ίδιος όπως και τόσους άλλους. Στα ελληνικά ο όρος έχει αποδοθεί σημείο διαρραφής, αλλά και –παλιότερα- η βελονιά του μπαλωματή. Η μετοχή του σχετικού γαλλικού ρήματος μας είναι οικεία στα ελληνικά από τότε που το καπιτονέ αποτελεί μέρος του ειδικού λεξιλογίου των υφασμάτων και των τεχνιτών τους. Απλουστεύοντας, το σημείο του καπιτόν είναι αυτό που συναρθρώνει τα κατ’ αρχήν και κατά τα λοιπά ισοδύναμα και επ’ άπειρον αμοιβαίως αντικαταστατά σημαίνοντα σε έναν αρθρωμένο λόγο. Νομίζω ότι ο Γάλλος ψυχαναλυτής θα χαιρόταν ιδιαίτερα να μάθαινε ότι οι ράφτρες και λοιπές εργάτριες της Κοκκινιάς, και των άλλων προσφυγικών συνοικισμών, ράβοντας πουκάμισα, παντελόνια, φούστες, εσώρουχα, για γνωστούς πελάτες ή για την ανώνυμη αγορά, ταυτόχρονα συνέραψαν τις λιωμένες ανθρώπινες σχέσεις, τα θραύσματα των ζωών που είχαν διαρραγεί, και συντέλεσαν στο να ξαναπάρει μπρος η ζωή εκεί που φαινόταν να είχε παραλύσει. Το θεριό που ήρθε στην πόλη ήταν κλωστή λιωμένη, αλλά η ράφτρα είναι αυτή που χειρίζεται τη βελόνα, και τη ραπτομηχανή, που (ξανα)δένει τις κλωστές και τις κάνει ρούχο, ύφασμα, που ξαναϋφαίνει τον ιστό των ανθρώπινων σχέσεων. Όπως όπως, με όποιο μέσο βρέθηκε πρόχειρο. Αλλά μήπως έτσι δεν γίνεται πάντα στις ανθρώπινες σχέσεις;
Φυσάει χιονιάς στη ραπτομηχανή της
Ο Μάνος Ελευθερίου δεν ήταν προσφυγικής καταγωγής. Η μάνα του όμως έραβε. Δεν ξέρω υπό ποιο καθεστώς. Μπορεί απλώς για τον εαυτό της και για τους δικούς της. Ωστόσο, η δραστηριότητά της αυτή θεματοποιείται πληθωρικά σε ένα τρομερά φορτισμένο συγκινησιακά, σχεδόν χιτσκοκικό ποίημα που της αφιέρωσε ο γιος της –και καταρχάς τι πιο φορτισμένο από ένα ποίημα-ποταμό που αφιερώνει ένας γιος στη νεκρή πλέον μάνα του με το ονοματεπώνυμό της: Στην Ευδοξία Ελευθερίου; Εν προκειμένω, έναν καταιγισμό από δεκατέσσερα οκτάστιχα, μια ακόμα παραλλαγή στον αγαπημένο του τύπο στίχου: στροφές με ρίμα 1-3-5, 2-4-6, και μετά δύο ακόμα στίχους, 7-8, που ομοιοκαταληκτούν μεταξύ τους, σαν ρεφραίν για τραγούδι. Αλλά πώς θα μπορούσε κάποιος μουσικός, ένας τρίτος, να παρεμβληθεί σε αυτή την τόσο προσωπική σχέση και να ανταπεξέλθει στη φόρτισή της; Μόνο με θαύμα.
Ρούχα παλιά. Μυρίζει ναφθαλίνη.
Το μπάλωμα θυμίζει αστυνομίες,
κυνηγητά, συλλήψεις και στρυχνίνη
(…)
Τιμωρημένο δέρμα, κούφιο σώμα
περνάει από το μάτι μιας βελόνας
(…)
Σ’ ένα βουνό χρειάζεται να δέσεις
το σπίτι, το δωμάτιο να σηκώσεις.
Κουμπιά, δαντέλες, κόπιτσες. Θα πέσεις.
Θα σηκωθείς. Πεθαίνοντας με δόσεις.
Θα σηκωθείς αποκεφαλισμένη
να ράβεις, να κεντάς και πεθαμένη[3].
Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι;
Ο τίτλος αυτού του ποιήματος-ποταμού μάς υπενθυμίζει μεταξύ άλλων, συνειρμικά, ότι η βελόνα μπορεί επίσης να βλέπει.
Ένας άλλος ευτυχής συνειρμός που επιτρέπει η ολίσθηση των σημαινόντων και οι περιστάσεις της τεχνολογίας αναπαραγωγής του ήχου (της εποχής εκείνης) είναι ότι η βελόνα ήταν ικανή να παραγάγει όχι μόνο οπτικά αλλά και ακουστικά ερεθίσματα.
Θέλει άλλαγμα η βελόνα,
το τραγούδι είναι βραχνό,
το παλιό γραμμόφωνό σου
παίζει άπονο σκοπό.
Σαν κουρέλι πάνω στ’ άλλο
μπαλωμένη μια ζωή,
πες μου ποιο σκοπό να βάλω
να μην κλαις τόσο πολύ.
Το παλτό σου έχει λιώσει
κι έχουν σπάσει τα κουμπιά[4].
Κόλλησε η βελόνα ήταν επί χρόνια μία στάνταρ έκφραση για να περιγράψουμε καταστάσεις επαναληπτικότητας και αποτελμάτωσης. Η παρεξήγηση μεταξύ των ανθρώπων, το ανολοκλήρωτο και το ασύμπτωτο των επιθυμιών, η «ανυπαρξία έμφυλης σχέσης» εικονογραφείται στον Ελευθερίου από μια ολόκληρη σειρά επίμονων αναφορών σε κουβάρια, κουρέλια, μπαλώματα, τήξεις, σχισίματα και σπασίματα, συνήθως με ύφος διαμαρτυρίας, ενίοτε και με παιγνιώδη τρόπο.
Τα μαύρα κοροϊδεύεις,
κι αν βάλω μπλε ζηλεύεις.
Τι θέλεις να φορέσω
μη σε στεναχωρέσω;
διατυπώνεται το σχετικό παράπονο ένα πολύ προσιτό τραγουδάκι, απ’ όσο μπορώ να θυμηθώ το πρώτο τσιφτετέλι που έγραψε ο Σταύρος Κουγιουμτζής (το επόμενο ήρθε πολλά χρόνια αργότερα, και κατά σύμπτωση λεγόταν και αυτό Το κόκκινο φουστάνι μολονότι δεν ήταν σε στίχους του Ελευθερίου).
Ποιος ζηλεύει τα μπλε; Μα φυσικά αυτός που είναι με τη σειρά του το πρώτο πρόσωπο στο Το ρούχο σου το θαλασσί, και απευθύνεται σε ένα άλλο δεύτερο πρόσωπο –ενδεχομένως εκείνο που εμφανίζεται ως πρώτο στο Τα μαύρα κοροϊδεύεις– για να του υποδείξει εμμονικά να κάνει κομμάτια και να μοιράσει φυλαχτό το ανυπόφορο θαλασσί ρούχο, το οποίο επιφορτίζεται τερατολογικά με υπερφυσικές ικανότητες διάρρηξης επαγγελματικών, οικογενειακών αλλά και θρησκευτικών δεσμών: γκρέμισε ένα μαγαζί, ρήμαξε τρία σπιτικά και μιαν αρραβωνιαστικιά, και άδειασε μιαν εκκλησιά (!).
Τέλος, η αποτυχημένη συνάντηση, η μη προσέλευση του ενός εκ των δύο στο ραντεβού, μπορεί να δηλώνεται επίσης με την οργισμένη απόρριψη του μνημονικού ίχνους που αφήνει η τεχνολογία καταγραφής της εικόνας: όχι μόνο η φωνογραφία, αλλά και η φωτο-γραφία. Το κουρέλι αυτό δεν είν’ καρδιά μας/ την εικόνα σχίσε, να χαρείς. Η εικόνα αυτή που μας είναι πλέον ανυπόφορη ενώ –ή ακριβώς επειδή- υποτίθεται ότι λήφθηκε για να «απαθανατίσει» μια σημαντική στιγμή, μια στιγμή από μια ζωή η οποία μοιάζει τώρα να μην είναι δική μας μέσα στις χαρές τις δανεικές, θα μπορούσε να είναι κάλλιστα η φωτογραφία της στιγμής στο Κάτω απ’ τη μαρκίζα, από την οποία το μόνο που έχει μείνει είναι ένας ήχος, κι αυτός μουγγός· αυτό που δεν τολμούν τα χείλη.
Εκεί που πρώτα ήτανε ταμπάκικα
Ένα άλλο μέρος από τα «υπόλοιπα» του Αγίου Φεβρουαρίου διοχετεύθηκε προφανώς στο «Σεργιάνι στον κόσμο» του Βασίλη Δημητρίου. Ίσως και όχι τόσο υπόλοιπα, διότι πολλά τραγούδια έχουν πιο εμφανή σχέση με τις χαμένες πατρίδες απ’ ό,τι ο δίσκος του Μούτση (όπως είναι σαφές ήδη από κάποιους τίτλους αυτής της συλλογής: «Κυρά Μικρασιάτισσα», «Σμύρνη – Κωνσταντινούπολη»).
Σε αυτόν τον δίσκο απαντούν επίσης αναφορές στην κλωστή και τα παράγωγά της.
σχολάνε τα κλωστήρια στις εννιά
και γίνεται ο κόσμος γειτονιά,
μονολογεί ο αφηγητής/ πρωταγωνιστής στο τραγούδι «Στα ταμπάκικα», ο οποίος περιμένει –μάταια- μια κοπέλα κοντά «στο δρόμο της Αγίας Φωτεινής»[5].
Ένα άλλο τραγούδι του ίδιου δίσκου, που τραγουδά ο ίδιος τραγουδιστής –Γιάννης Μπογδάνος- δεν αναφέρεται στη Μικρά Ασία, αλλά σε ένα άλλο αγαπημένο θέμα του Ελευθερίου: την αντρική φιλία και το αλκοόλ (το πρώτο μέσω του δεύτερου). Το τραγούδι, που φέρει τον -εύγλωττο- τίτλο «Οι φιλίες του στρατού» και διαδραματίζεται και αυτό στην Κοκκινιά, (στην καμαρούλα τη μικρή), τελειώνει με τους εξής στίχους:
κι ο κόσμος γίνεται κλωστή
χωρίς κανένας να νοιαστεί.
Ο κόσμος δηλαδή γίνεται εύθραυστος, όταν κάποιος πάει να ξανασυναντήσει τον φίλο (τον εραστή;) του μετά από καιρό. Αλλά η ίδια έκφραση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σχέση ενός συγκεκριμένου ατόμου με τον κόσμο ή/ και με τον εαυτό του, όταν βρίσκεται στα όρια της διάρρηξης του νοήματος, της τρέλας: κρέμεται από μια κλωστή. Και πράγματι χρησιμοποιείται σε στίχο του Ελευθερίου και η εικόνα αυτή, πάλι σε σχέση με ένα ξανασμίξιμο δυο ανθρώπων που υπήρξαν κάποτε μαζί:
Πέρασα να σ’ επισκεφθώ,
να μην παραπονιέσαι
γιατί σε μια κλωστή μου λες
υπάρχεις και κρατιέσαι.
Ο διφυής χαρακτήρας της βελονιάς του μπαλωματή, και της μπαλωματούς, επιβεβαιώνεται διαρκώς από άλλα τραγούδια, μέρη «κύκλων τραγουδιών» ή μεμονωμένα:
πουλάκι χάρτινο, με μια κλωστή
τι μέσα, τι έξω απ’ το κλουβί,
μονολογεί ο αφηγητής σε ένα κατάπικρο, σαρκαστικό βαλσάκι, που έγραψε σε στίχους του Ελευθερίου ο ίδιος τραγουδοποιός που έφτιαξε και τον Γυρολόγο (Θέμης Ανδρεάδης). Και εδώ υπάρχει μια Μαρία, –ή μάλλον, ακριβώς, πολλές Μαρίες, δεν προσδιορίζεται πόσες-, οι οποίες αυτή τη φορά δεν τίθενται ως κάτι που θα ήταν καλύτερο, αλλά αντιθέτως ως προσωποποίηση της σήψης και της κατάπτωσης («Οδός Ελευσινίων, στο πατάρι/ σαπίζω με Κατίνες και Μαρίες» –προφανώς εργάτριες του σεξ).
Η κλωστή είναι αυτή που δένει, που φυλακίζει το χάρτινο πουλάκι, τον νεαρό άντρα που έχει φτάσει σε απόγνωση μπροστά στην εμπορευματοποίηση των ονείρων του και στην εργασία που του είναι –όπως σε όλους μας- ανυπόφορη.
Μισοτιμής πουλάω τ’ όνειρό μου
και σαν κοράκια πέφτουν οι εμπόροι.
(…)
Δουλειά σκυλίσια μέσα στο νταμάρι,
τα Σάββατα διπλές υπερωρίες …
Τελικά, όμως, υπάρχει κάτι που –υπό ορισμένες προϋποθέσεις- κρατάει τη ζωή, έστω και από μια κλωστή. Ή/ και, καθόσον είναι το ίδιο μια κλωστή, ή πολλές κλωστές –μια ύφανση. Και αυτό είναι η γραφή.
είναι αυτά που σου έχω γράψει
όσα κάποτε κρατήσαν τη ζωή σε μια κλωστή.
Κάποτε. Μερικές φορές, και αυτά που έχει γράψει κανείς κάποτε σπάζουν. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν παύουν να τα γράφουν. Πάντως ο Μάνος Ελευθερίου τα έγραψε. Και όλοι μας ξέρουμε ότι κράτησαν, και κρατάνε. Περισσότερο από εκείνον, ευτυχώς ή δυστυχώς. Αλλά μας δένουν μαζί του.
[1] Έχει καρφιά η υπομονή, Σταύρος Κουγιουμτζής-Γιάννης Καλατζής.
[2] Όλες αυτές τις πληροφορίες τις οφείλω στην Μαρία Σαρρή, η οποία είναι από την Κοκκινιά και δεν ήταν ποτέ ράφτρα, αλλά είναι κόρη περιστασιακής ράφτρας και εγγονή καπνεργάτριας. Προσωπικά, έχοντας γεννηθεί και ζήσει για πολλά χρόνια στη Θεσσαλονίκη, αγνοούσα τα της ιστορικής ανθρωπογεωγραφίας της Αττικής και μέχρι σχετικά πρόσφατα το δίστιχο αυτό το προσπερνούσα, χωρίς να του αποδίδω ιδιαίτερη σημασία.
[3] Το μάτι της βελόνας. Ευχαριστώ τον Βασίλη Λαμπρόπουλο που μου επισήμανε την ύπαρξη αυτού του ποιήματος.
[4] «Σαν κουρέλι», Χατζηνάσιος – Μητροπάνος 1981.
[5] Αγία Φωτεινή ήταν το όνομα της ορθόδοξης μητρόπολης στη Σμύρνη, και είναι τώρα το όνομα της αντίστοιχης σημερινής στη Νέα Σμύρνη.
ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 12.8.18 του Καποδιστριακού αλληλοδιδακτικού σχολείου Μεθώνης
Αποκατάσταση του Καποδιστριακού αλληλοδιδακτικού σχολείου Μεθώνης
ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ
Νέο σπουδαίο έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας – Προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας είναι η Μηλίτση-Κεχαγιά Ευαγγελία -εγκαινιάζεται την Κυριακή το απόγευμα, το Καποδιστριακό Αλληλοδιδακτικό Σχολείο της Μεθώνης, που ήταν από τα πρώτα αλληλοδιδακτικά σχολεία της χώρας μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Με το έργο που ολοκληρώθηκε στο ιστορικό κτίριο θα μπορούν να διεξαχθούν συνεδριακές εκδηλώσεις…
Στο χώρο θα λειτουργεί επίσης σταθερά έκθεση με υλικό, φωτογραφικό κυρίως, από την ιστορία του αλληλοδιδακτήριου και από τις εργασίες για την ανακατασκευή του.
Αλληλοδιδακτικό σχολείο Μεθώνης
Τα εγκαίνια θα γίνουν στις εφτά το απόγευμα της Κυριακής 12 Αυγούστου, από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού / Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, με την υποστήριξη του Δήμου Πύλου-Νέστορος.
Προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας: Μηλίτση-Κεχαγιά Ευαγγελία
Η Αποκατάσταση του Καποδιστριακού αλληλοδιδακτικού σχολείου Μεθώνης
Το Καποδιστριακό Σχολείο Μεθώνης βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της Μεθώνης, σε μικρή απόσταση από το κάστρο. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα αλληλοδιδακτικά σχολεία που λειτούργησαν κατά την Καποδιστριακή περίοδο. Το μνημείο έφτασε ως τις μέρες μας σε εριπειώδη κατάσταση, με σημαντικά στατικά προβλήματα, ενώ είχε καταρρεύσει η ξύλινη κεραμοσκεπής στέγη. Το έργο «Αποκατάσταση του Καποδιστριακού αλληλοδιδακτικού σχολείου Μεθώνης» εκτελέστηκε με αυτεπιστασία, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 (Ε.Π. “Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα”), με χρονοδιάγραμμα υλοποίησης 20/10/2011 – 15/12/2015 και προϋπολογισμό 650.000 ευρώ. Υλοποιήθηκε από τη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, με επίβλεψη της Επιστημονικής Επιτροπής Ανάδειξης, Αναστήλωσης και Συντήρησης Κάστρων Επαρχίας Πυλίας (του πρώην Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων).
Βασικός στόχος του έργου ήταν η αποκατάσταση του μνημείου και η νέα χρήση του ως χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων. Οι εργασίες αποκατάστασης περιελάμβαναν στερεώσεις λιθοδομών, συμπληρώσεις, πλήρωση ρηγματώσεων, ανακτήσεις, εφαρμογή ενεμάτων, αποκατάσταση ανοιγμάτων, εφαρμογή επιχρισμάτων, τοποθέτηση δαπέδου, κατασκευή νέας ξύλινης κεραμοσκεπούς στέγης, ηλεκτρική και υδραυλική εγκατάσταση, καθαρισμό και διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου.Με τις αναστηλωτικές εργασίες, αντιμετωπίστηκαν τα σοβαρά στατικά προβλήματα και αποκατάσταθηκε η αρχιτεκτονική μορφή του μνημείου, το οποίο κατέστη επισκέψιμο και λειτουργικό. Με τη διαμόρφωσή του ως χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων εντοσσόται πλέον αρμονικά στον κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό της ευρύτερης περιοχής, σε συνδυασμό με το υψηλής επισκεψιμότητας κάστρο της Μεθώνης.
Χρηματοδότης: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Τα Αλληλοδιδακτικά σχολεία που πρωτοδημιουργήθηκαν στις αρχές του 19ουαιώνα ήταν χώροι εκπαίδευσης όπου η εκπαίδευση των νέων γίνονταν αναμεταξύ τους αμοιβαία. Μια ιδέα για τη μέθοδο που εφαρμόζονταν στα αλληλοδιδακτικά σχολεία στην Ελλάδα μας δίνει ο Γ. Κλέοβουλος σ΄ επιστολή του της 15ης Δεκεμβρίου 1818, στον Λευκάδιο Αθανάσιο Πολίτη που δημοσιεύθηκε στον Λόγιο Ερμή. Εκεί μεταξύ άλλων ο Κλεόβουλος γράφει ότι:
Περιγράφει επίσης πως χωρίζονται σε τάξεις τα παιδιά ίσων δυνάμεων και προόδου. Δυο παιδιά, τα πλέον προκομμένα και χρηστοήθη διορίζονται δάσκαλοι σε κάθε τάξη με την ονομασία Πρωτόσχολοι ή Ερμηνευταί και διδάσκουν και επιτηρούν τα υπόλοιπα. Μιλά για τις ποινές και εξηγεί πως φιλοτιμούνται τα παιδιά για να προβιβαστούν σε ανώτερη τάξη ώστε να γίνουν και εκείνοι Πρωτόσχολοι. Στα σχολεία αυτά διδάσκονται ανάγνωση, γράψιμο και αριθμητική με ειδικούς πίνακες και με κατάλληλο σύστημα ώστε να μην κουράζονται τα παιδιά.
Ο ίδιος ο Κλεόβουλος σπούδασε την μέθοδο αυτή στο Παρίσι και το 1819, με την υποστήριξη του άρχοντα Νικολάου Ροσσέτι-Ροσνοβάνου που είχε γνωρίσει εκεί ίδρυσε στο Ιάσι το πρώτο Αλληλοδιδακτικό Διδασκαλείο απ΄όπου απεφοίτησαν πολλοί αλληλοδιδακτικοί δάσκαλοι. Αυτοί σκορπίστηκαν σ΄όλη την Ελλάδα και συνέστησαν πολλά σχολεία της μεθόδου αυτής.[1] Η Φιλανθρωπική Εταιρεία ίδρυσε στο Ναύπλιο ένα τέτοιοι σχολείο στο οποίο φοίτησε και ο Σταμάτης Σέρμπος το 1835, όπως ο ίδιος αναφέρει στο χειρόγραφό του, στο οποίο φοιτούσαν 250 μαθητές με διευθυντή τον Ν. Νικητόπουλο.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ
Ι. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Η πολιτιστική διαδρομή είναι ένα επώνυμο τουριστικό προϊόν, ένα προϊόν πολιτιστικού τουρισμού, το οποίο διαμορφώνεται με βάση ένα συγκεκριμένο συνεκτικό στοιχείο.
Ως εκ τούτου:
- Διαθέτει ένα κεντρικό θέμα /συνεκτικό στοιχείο.
- Καλύπτει μια προσδιορισμένη χωρικά περιοχή.
- Αποκτά «τουριστική ταυτότητα» με μια επωνυμία – Brand.
Στόχο έχει να αποτελέσει κινητήριο μοχλό για την ανάπτυξη ορισμένης περιοχής. Μια ανάπτυξη που θα είναι βιώσιμη και οικονομικά και κοινωνικά και περιβαλλοντικά.
Στόχοι μιας Διαδρομής είναι:
- Να προσελκύσει επισκέπτες στην συγκεκριμένη περιοχή.
- Να δημιουργήσει ευκαιρίες στις επιχειρήσεις και τους παραγωγούς προϊόντων και υπηρεσιών, που δραστηριοποιούνται στην συγκεκριμένη περιοχή, ώστε να αυξήσουν τα έσοδά τους.
- Να προσελκύσει νέες επενδύσεις.
- Να επιμηκύνει την τουριστική περίοδο.
- Ει δυνατόν να εξασφαλίσει πόρους για τη συντήρηση των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων.
Προϋποθέσεις για την επιτυχία μιας πολιτιστικής διαδρομής[1]:
- Αξιοθέατα και συναφείς υποδομές: μνημεία, μουσεία, χώροι περιήγησης και υποδομές υποστήριξης αυτών[2]προσπελάσιμες και συντηρημένες, κ.λ.π.
- Υποδομές σύνδεσης επί μέρους σημείων & περιήγησης: οδικό δίκτυο, μονοπάτια πεζοπορίας, ποδηλατόδρομοι, συγκοινωνίες, πεζόδρομοι, διαδρομές μέσα στους οικισμούς, προσπελάσιμες και συντηρημένες,
- Επιχειρήσεις που προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες, εμπλουτίζονται με καινοτόμες υπηρεσίες, και συμμετέχουν σε δίκτυο για την διαχείριση της διαδρομής.
Τα ανωτέρω προτείνονται από πολλούς μελετητές, που έχουν ασχοληθεί με τον ελληνικό τουρισμό[3], έχουν συμπεριληφθεί στο νέο εγκεκριμένο κείμενο του Σ.Ε.Σ./Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020, καθώς και στην πρόταση του Επιχειρησιακού
Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα-Επιχειρηματικότητα-Καινοτομία- ΕΠΑΝΕΚ,
συμπεριλαμβάνονται δε στις προτεραιότητες του Υπ. Τουρισμού για την νέα περίοδο 2014-2020. Για παρόμοιες δράσεις έχει μάλιστα προσδιοριστεί η χρήση των νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, που προβλέπουν οι κανονισμοί για την νέα περίοδο[4], κάτι που θα διευκολύνει την διοχέτευση πόρων από τα τομεακά Ε.Π. και τα Π.Ε.Π. για τη χρηματοδότησή τους.
Όμως, το εγχείρημα δημιουργίας διαδρομών, ως τουριστικών προϊόντων, στις περιφέρειες και στα αστικά κέντρα, όπως βέβαια και στα νησιά, παρουσιάζει κάποιες προκλήσεις που θα αναφερθούν στην συνέχεια.
Ο επιτυχής σχεδιασμός και στη συνέχεια η υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης δράσης πολιτιστικής διαδρομής προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή πολλών «παικτών» που θα συνεργαστούν, θα συμφωνήσουν και θα υιοθετήσουν το όλο εγχείρημα, αποκτώντας τρόπον τινά την «κυριότητα/ownership». Προϋποθέτει δηλαδή αποτελεσματικές συνέργειες.
Οι παίκτες αυτοί είναι πρώτιστα οι τοπικοί παράγοντες – αιρετοί των Ο.Τ.Α. κάθε βαθμίδας και οι τοπικοί επιχειρηματίες με τους τυχόν υπερτοπικούς συνεργάτες τους (λ.χ. Tour operators – TOs) και σε τελευταία ανάλυση η τοπική κοινωνία. Στη συνέχεια αρκετοί φορείς της κεντρικής διοίκησης, που έχουν ρόλο και αρμοδιότητα σε επιμέρους έργα, που θα προβλέπει ο σχεδιασμός της Διαδρομής: Υπ. Τουρισμού (Προδιαγραφές επιχειρήσεων, προβολή, …), Πολιτισμού (αρχ. χώροι και μουσεία, προδιαγραφές προϊόντων ομοιωμάτων, ΤΑΠ, δικαιώματα φωτογράφησης, …) , Υ.Π.Ε.Κ.Α. (προστατευόμενες περιοχές, δάση και μονοπάτια), Υποδομών και Μεταφορών (μεγάλοι οδικοί άξονες, λιμάνια, αεροδρόμια ) κ.λ.π., αλλά και φορείς, όπως το ΞΕΕ, ο ΣΕΤΕ, ΜΚΟ με πανελλήνια δραστηριότητα κ.λ.π.
Ο συντονισμός όλων αυτών των φορέων για έργα σχετικά μικρού προϋπολογισμού (θα πρέπει να επιδιωχθεί τα έργα να μην περιλαμβάνουν φαραωνικές κατασκευές που θα αλλοιώσουν το βιώσιμο χαρακτήρα του εγχειρήματος) δεν είναι αυτονόητος, σε μια κοινωνία, μάλιστα, που δεν διακρίνεται για την ευκολία συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών ομάδων.
Για τούτο, ως λύση προτείνεται η παρουσίαση επεξεργασμένων προτάσεων στις τοπικές κοινωνίες, που θα πρέπει να τις επεξεργαστούν, να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους και να τις υιοθετήσουν, προκειμένου ο κάθε φορέας – Περιφέρεια, ΟΤΑ, φορείς επιχειρήσεων, μεμονωμένες επιχειρήσεις, Μ.Κ.Ο. – να αναλάβουν τις δράσεις που θα προβλέπονται.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ικανοποιητική λειτουργία και συντήρηση της Διαδρομής, ως θεματικού τουριστικού προϊόντος, απαιτείται η εξ αρχής επιλογή και εγκατάσταση αποτελεσματικού Φορέα Διαχείρισης.
Η λογική των Διαδρομών είναι ότι: μέσω της οργάνωσης ενός θεματικού «προορισμού» προσελκύουμε επισκέπτες, «ανοίγουμε» δηλαδή τους χώρους με οργανωμένο τρόπο στον Τουρισμό, που είναι ο κύριος τομέας, όσον αφορά στην αναγνώριση των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών πόρων, τη διάδοση της αξίας τους και την εξασφάλιση, όχι μόνο εσόδων για την προστασία και επιβίωσή τους στο μέλλον, αλλά και σημαντικών εσόδων στην τοπική οικονομία.
Όμως, στο πλαίσιο της Διαδρομής, συνδέουμε άρρηκτα τον Τουρισμό με την τοπική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών: με τον πρωτογενή τομέα-τοπικά προϊόντα, τη μεταποίηση, τις τουριστικές επιχειρήσεις, τη ντόπια πολιτιστική παραγωγή.
Είναι φανερό, ότι διαδρομές μπορεί και πρέπει να
σχεδιάζονται με βάση τους περιορισμούς που επιβάλλει η προστασία των πόρων και
με την επιστημονική σοβαρότητα, την οποία απαιτεί αφενός η φύση τους και
αφετέρου η δυνητική τους τουριστική πελατεία.
| Συνεπώς εδώ προτείνεται μια Πολιτιστική Διαδρομή, η οποία θα έχει ως επίκεντρό της τους αρχαιολογικούς χώρους της Νότιας Πελοποννήσου. Πιο συγκεκριμένα η Διαδρομή θα περιλαμβάνει την Αρχαία Μεσσήνη στη Μεσσηνία, τα αρχαία θέατρα Σπάρτης και Γυθείου και τον αρχαιολογικό χώρο του Ναού της Ορθίας Αρτέμιδος στη Λακωνία, τα αρχαία θέατρα της Μεγαλόπολης, του Αρκαδικού Ορχομενού, της Μαντίνειας και της Τεγέας στην Αρκαδία με τους αντίστοιχους αρχαιολογικούς χώρους. Είναι προφανές, ότι στο υλικό Επικοινωνίας της Διαδρομής (βλ. κατωτέρω) θα ενταχθούν και όλα τα άλλα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής, φυσικά και πολιτιστικά. Η διαδρομή θα αποτελεί, δηλαδή, μια περιήγηση στις ομορφιές των μνημείων και της φύσης, η οποία, εάν συνδυαστεί με τις παραγωγικές δυνάμεις (αγρότες, ξενοδόχοι, διατροφή, λαϊκός πολιτισμός κ.λ.π.) θα αναβαθμίσει ποιοτικά την τουριστική οικονομία της περιοχής της Νότιας Πελοποννήσου. Η Νότια Πελοπόννησος είναι προικισμένη με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, όπως αυτά που προτείνουμε να περιληφθούν στη Διαδρομή, από τα οποία, όμως, μόνο η Αρχαία Μεσσήνη έχει σήμερα μια σημαντική ροή επισκεπτών. Είναι εύλογο, ότι η Διαδρομή θα συνδεθεί, δια των μέσων προβολής και πληροφόρησης, και με τα σημεία που συγκεντρώνουν σήμερα τουριστική κίνηση π.χ. το Μυστρά, το μοναδικό οικοσύστημα της Μάνης, τη Μονεμβασία, την Παραλιακή ζώνη Αρκαδίας κ.λ.π., και γενικά με όλα τα αξιοθέατα των περιοχών, καθώς και με εγκαταστάσεις και δομές με |
Στη συνέχεια των ανωτέρω, συνάγουμε ότι θα πρέπει να υπάρξει μια ολιγομελής
Ομάδα Σχεδιασμού για τη σύνταξη της πρώτης έκθεσης για τη Διαδρομή στους Αρχαιολογικούς
Χώρους της Νότιας Πελοποννήσου. Η σκέψη μας είναι η Διαδρομή να περιλάβει την
Αρχαία Μεσσήνη στη Μεσσηνία, τα αρχαία θέατρα Σπάρτης και Γυθείου και τον
αρχαιολογικό χώρο του Ναού της Ορθίας Αρτέμιδος στη Λακωνία, τα αρχαία θέατρα
της Μεγαλόπολης, του Αρκαδικού Ορχομενού, της Μαντίνειας και της Τεγέας στην
Αρκαδία με τους αντίστοιχους αρχαιολογικούς χώρους. Η Ομάδα αυτή θα καταγράψει
τα διάφορα αξιοθέατα, που θα περιληφθούν στη Διαδρομή (αρχαιολογικοί χώροι και
μνημεία όλων των εποχών, μνημεία της φύσης, ιστορικά γεγονότα κ.λ.π.), καθώς
και θέματα προϊοντικής/ επαγγελματικής φύσης, ώστε να καταστεί δυνατή η σύνδεση
της Διαδρομής με την τοπική επιχειρηματικότητα και παραγωγή του πρωτογενούς
τομέα, της μεταποίησης, των μμε κ.λ.π. Επίσης, θα καταγράψει αδρομερώς τις
διάφορες δράσεις/έργα που θα πρέπει να περιληφθούν στο Πρόγραμμα της Διαδρομής.
| ιδιαίτερο ενδιαφέρον. |
II. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ – ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ
Η διαδρομή, όπως περιγράφεται στο παρόν, είναι ένα πλήρες και επώνυμο τουριστικό προϊόν, που αποτελείται από επισκέψεις σε πολιτιστικά αξιοθέατα και από μια σειρά τουριστικών και συμπληρωματικών υπηρεσιών. Οι επισκέψεις θα πρέπει προβλέπουν ξενάγηση (δια ζώσης ή ηλεκτρονική) σε όλα τα πολιτιστικά αξιοθέατα- στάσεις της Διαδρομής. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται σχετική εξειδικευμένη και εξαντλητική ερμηνεία/πληροφόρηση (έντυπη και ηλεκτρονική), που θα μπορεί να λάβει ο δυνητικός τουρίστας πριν, κατά και μετά την επίσκεψη,
Οι τεχνικές μελέτες και τα έργα που απαιτούνται:
α) για την αποκατάσταση και ανάδειξη των μνημείων και βελτίωση των επισκέψεων στους αρχαιολογικούς χώρους και
β) για τη δημιουργία ή βελτίωση των υποδομών.
Εκτός, από τα αμιγώς αρχαιολογικού χαρακτήρα έργα, θα πρέπει να προβλεφθούν και έργα υποδομών στους αρχαιολογικούς χώρους, όπου τέτοια έργα απαιτούνται (π.χ. πυροπροστασία, αντικεραυνική προστασία, αποχέτευση ομβρίων, κ.λ.π.), καθώς και βελτιώσεις της προσπέλασης και της στάθμευσης στους χώρους.
- (soft) δράσεις
Εκτός από τις υποδομές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και τα έργα γενικής υποδομής, που θα απαιτήσει η Διαδρομή θα πρέπει να προβλεφθούν και τα ακόλουθα (όχι αναγκαστικά κατά χρονική σειρά):
- Κατάρτιση αρχικού marketing plan με πρόταση για branding, σχεδιασμός λογότυπου και δημιουργικού της Διαδρομής. Το marketing plan θα πρέπει να υλοποιηθεί και να τηρηθεί απαρέγκλιτα ο λογότυπος, ενώ και το δημιουργικό της διαδρομής θα πρέπει να τηρηθεί για περίοδο τουλάχιστον 3-5 ετών, οπότε και θα πρέπει να αξιολογηθούν τα αποτελέσματά τους και η ανάγκη τροποποίησης-ανανέωσής τους. Το marketing plan θα υποδείξει αγορές, τμήματα αγορών (segments) και τρόπους προσέγγισης-προσέλκυσης ζήτησης ειδικών ενδιαφερόντων. Δια του branding θα επιδιωχθεί η καθιέρωση της «ταυτότητας» της Διαδρομής.
- Σχεδιασμός των μέσων (media plan) για διαφήμιση και δημόσιες σχέσεις, στη βάση των υποδείξεων του marketing plan.
- Σχεδιασμός και υλοποίηση ενός «γεγονότος» για την έναρξη της Διαδρομής (launching event) που θα τύχει ευρείας δημοσιότητας.
- Αναθεώρηση-επικαιροποίηση του marketing plan περί τα μέσα της προγραμματικής περιόδου (περί το 2017-2018) και συσχετισμός με τον επικοινωνιακό σχεδιασμό της Περιφέρειας (χωρίς να αποτελεί τμήμα αυτής).
- Δράσεις προβολής (διαφημιστικές ενέργειες και ενέργειες δημοσίων σχέσεων) καθ’ όλη τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, σύμφωνα με το marketing plan. Στις ενέργειες δημοσίων σχέσεων περιλαμβάνεται και η παραγωγή ή αγορά συλλεκτικών δώρων, σχετικών με τη Διαδρομή, που θα προορίζονται για δημοσιογράφους και γενικά για πρόσωπα που επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Επίσης περιλαμβάνονται η εκτύπωση του έντυπου και η δημιουργία του ηλεκτρονικού υλικού της Διαδρομής. Θα πρέπει να προβλέπεται επανεκτύπωση των εντύπων της διαδρομής περί τα μέσα της προγραμματικής περιόδου, μετά από τυχόν ενημέρωσή τους, αλλά και έκδοσή τους σε πρόσθετες ξένες γλώσσες (όχι μόνο ελληνικά και αγγλικά, αλλά και γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, ρωσικά).
- Μελέτη για την οργάνωση της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας στα οφέλη από τη Διαδρομή: μέσω της μελέτης αυτής: θα εκπονηθούν οι προδιαγραφές ανά κλάδο καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος (ταβέρνες, καφενεία κ.λ.π.), καταστημάτων λιανικής πώλησης ενθυμίων κ.λ.π. ειδών, που ενδιαφέρουν τους τουρίστες, αλλά και ανά παραγόμενο τοπικό προϊόν/παραγωγό κ.λ.π., που θα συνδεθούν με τη Διαδρομή, θα καταρτιστεί τυπική σύμβαση (υπόδειγμα) και καταστατικό του Τοπικού Συμφώνου Ποιότητας, θα εντοπιστούν και καταγραφούν τα καταστήματα αυτά και οι παραγωγοί τοπικών προϊόντων, και θα καταγραφούν όλες οι αναγκαίες για τη σύνδεση της Διαδρομής με τα εν λόγω καταστήματα και παραγωγούς ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των τυχόν εν ισχύι κινήτρων για τη βελτίωση των χώρων, τυχόν πιστοποίηση, όπου αυτό είναι δυνατό κ.λ.π.
- Εφαρμογή της μελέτης της προηγουμένης παραγράφου. Ας σημειωθεί ότι το κόστος που θα υπάρξει για την προβολή των εν λόγω επιχειρήσεων, ως τμήματος της Διαδρομής θα περιληφθεί στα ανωτέρω υπό στοιχ. 4 και 5.
- Συντήρηση και διαρκής ενημέρωση του κόμβου της Διαδρομής και
ενδεχόμενη αναθεώρησή του στα μέσα της προγραμματικής περιόδου (προσθήκη γλωσσών, νέο περιεχόμενο κ.λ.π.).
- Ανάπτυξη ψηφιακής στρατηγικής επικοινωνίας (μέσω ειδικής μελέτης). Παρακάτω αναλύεται χωριστά το περιεχόμενο και τα έργα που θα απαιτηθούν για τη ψηφιακή στήριξη και ολοκλήρωση της Διαδρομής.
- Συγκοινωνιακή προσέγγιση της σήμανσης και των μικρών βελτιώσεων
στην πρόσβαση στους χώρους της Διαδρομής (συνοπτική μελέτη ειδικότητας συγκοινωνιολόγου).
- Κατάρτιση προδιαγραφών για την επιλογή τουριστικού γραφείου ή γραφείων, που θα εκτελεί τη Διαδρομή (και θα διαθέτει το έντυπο υλικό της, ενώ θα προβάλλεται και στον κόμβο της Διαδρομής) και κατάρτιση Πρόσκλησης Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για Τουριστικά Γραφεία.
- Τέλος, θα πρέπει να προβλεφθεί σύστημα διαχείρισης επισκεπτών στους πιο πολυσύχναστους χώρους και μουσεία και δυνητικά σε όλους τους χώρους της Διαδρομής, όπου δεν υφίσταται
- Ψηφιακά όπλα της Διαδρομής- Ψηφιακές δράσεις
- Ψηφιοποίηση (σύμφωνα με τις Καλές Πρακτικές βλ. και
http://digitazation.hpvlab.ceid.upatras.gr) και καταχώρηση φωτογραφιών, βίντεο και κειμένων τεκμηρίωσης σχετικά με τα σημεία ενδιαφέροντος της Διαδρομής και τα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής (Ψηφιοποίηση – Τεκμηρίωση).
- Δημιουργία ειδικού site πολιτιστικού – τουριστικού περιεχομένου με
responsive design και για έξυπνες φορητές συσκευές. Για παράδειγμα: ψηφιακοί χάρτες θα παρουσιάζουν την Διαδρομή και τα άλλα πολυθεματικά αξιοθέατα στο πλαίσιο της ευρύτερης περιοχής,στην οποία ανήκουν. Με ειδικές διαδικτυακές εφαρμογές θα δίνεται η δυνατότητα προετοιμασίας της επίσκεψης (καταλύματα, εστίαση, περίπατοι, άλλα αξιοθέατα, νοητικός προσανατολισμός, προτάσεις για πλήρη αξιοποίηση της επίσκεψης). Παράλληλα η εισαγωγή της Διαδρομής, ως προορισμού, σε ευρέως διαδεδομένες ταξιδιωτικές πλατφόρμες π.χ. tripadvisor, lonely planet, θα αυξήσει σημαντικά τη διαδικτυακή προβολή τους. (Ενημέρωση)
- Ένταξη της Διαδρομής σε κοινωνικά δίκτυα (facebook, pinterest, twitter) ώστε να
δημιουργηθεί μια ψηφιακή κοινότητα με μεγάλες δυνατότητες διεύρυνσης. Η θεμελίωση σχέσεων επικοινωνίας μέσω των δικτύων αυτών θα ενισχύσει
την παρουσία των χώρων της Διαδρομής στο διαδικτυακό «γίγνεσθαι» και θα
προσδώσει ιδιαίτερη δυναμική στη συνεχή διεύρυνση του κοινού τους. Η ανάπτυξη
στρατηγικών επικοινωνίας θα προδιαγράψει τις ειδικές δράσεις που θα υλοποιηθούν
με στόχο τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων (Δικτύωση – διεύρυνση κοινών).
| Μόνο αν η πολιτιστική Διαδρομή αντιμετωπιστεί με τη συγκεκριμένη αντίληψη, ως ένα δηλαδή πλήρες και επώνυμο τουριστικό προϊόν, μπορεί να επιτύχει να προσελκύσει τουριστική πελατεία πολιτιστικού τουρισμού στην πράξη και να μεγιστοποιήσει τα οφέλη για την τοπική οικονομία και κοινωνία. |
• Ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών και δημιουργία εγκαταστάσεων και εκθεμάτων. Αυτά
θα λειτουργούν ως ερμηνευτικά μέσαγια την αποκωδικοποίηση της πληροφορίας, που
παρέχεται στους επισκέπτες, στο διαδίκτυο και στο φυσικό χώρο (επιλεγμένα
σημεία της Διαδρομής). Η δημιουργία ακουστικών ξεναγήσεων, σύνθετων
αφηγηματικών εφαρμογών, εφαρμογών κινητών τηλεφώνων και διαδραστικών
εγκαταστάσεων – εκθεμάτων αναδεικνύει τις «ιστορίες» που συνδέονται με τους
χώρους της Διαδρομής με διάφορους τρόπους (ήχος, εικόνα, βίντεο) και από
διάφορες οπτικές (επιστήμονες, τοπική κοινωνία, επισκέπτες.
Το «ΔΙΑΖΩΜΑ» θα έχει στο όλο εγχείρημα συνεχή επαφή με τους εμπλεκόμενους φορείς, με στόχο την επίτευξη των απαιτούμενων συνεργειών για τον καλύτερο δυνατό σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος. Επίσης, θα συμβάλλει στην επίλυση τυχόν προβλημάτων, τα οποία θα προκύπτουν κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της εφαρμογής του προγράμματος. Παράλληλα θα επεμβαίνει – όταν χρειάζεται και σε όποια στιγμή του έργου κρίνεται αναγκαίο – και θα είναι συνεχώς παρόν σε όποιον ρόλο θα του αναθέτουν οι επίσημοι κρατικοί και αυτοδιοικητικοί φορείς.
Επίσης, το «ΔΙΑΖΩΜΑ» θα επεμβαίνει όταν είναι ώριμες οι συνθήκες, για να αναθέσει τις μελέτες αποκατάστασης που απαιτούνται για τα αρχαία θέατρα που θα συμπεριλαμβάνονται στη διαδρομή, αξιοποιώντας τα χρήματα που συγκεντρώνονται ειδικά γι’ αυτό το σκοπό στους «κουμπαράδες» του (ειδικούς τραπεζικούς λογαριασμούς).
Ήδη μάλιστα το «ΔΙΑΖΩΜΑ» ανέθεσε στον αρχιτέκτονα-μηχανικό, κο Γουλιέλμο Ορεστίδη και την ομάδα του τη μελέτη αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου της Σπάρτης. Τα έξοδα ανάθεσής της καλύφθηκαν από τον «κουμπαρά» του θεάτρου, ο οποίος ενισχύθηκε από την ευγενική χορηγία ύψους 111.000 ευρώ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Η παραπάνω μελέτη, η οποία περιλαμβάνει την αποτύπωση του μνημείου, την καταγραφή της παθολογίας του, την τεκμηρίωσή του, καθώς και τις προτάσεις για την αποκατάσταση και ανάδειξή του, ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του ΥΠ.ΠΟ.Α.
Σε εξέλιξη βρίσκεται και η εκπόνηση της μελέτης αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου του Ορχομενού Αρκαδίας, την οποία ανέθεσε το «ΔΙΑΖΩΜΑ» στον αρχιτέκτονα, κο Στρατή Παυλίδη με χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί στον «κουμπαρά» του μνημείου.
Επιπλέον, το «ΔΙΑΖΩΜΑ» μπορεί να αναθέσει τις μελέτες αποκατάστασης για τρία ακόμη αρχαία θέατρα, μόλις ολοκληρωθούν οι ανασκαφικές εργασίες στα μνημεία αυτά. Πρόκειται για τα αρχαία θέατρα της Μεγαλόπολης, της Μαντίνειας και του Γυθείου.
Το «ΔΙΑΖΩΜΑ» δύναται να αναθέσει τη μελέτη ηλεκτροφωτισμού του αρχαιολογικού χώρου της Μεσσήνης. Η υλοποίηση της μελέτης αυτής κρίνεται αναγκαία, προκειμένου να φωτιστεί επαρκώς ο χώρος αφ’ ενός για λόγους ανάδειξης των μνημείων του, αφ’ ετέρου για λόγους προστασίας και ασφάλειάς του, ώστε να μετατραπεί με τον τρόπο αυτό η Μεσσήνη σε ένα «ανοικτό μουσείο».
Όταν ολοκληρωθεί πλέον η ανάθεση και η εκπόνηση όλων των απαιτούμενων μελετών θα είναι ανοιχτός ο δρόμος για την υλοποίηση των έργων στο πλαίσιο του προγράμματος της Πολιτιστικής Διαδρομής στους Αρχαιολογικούς Χώρους της Νότιας Πελοποννήσου.
Τέλος, το «ΔΙΑΖΩΜΑ» είναι δυνατό να προσφέρει τεχνογνωσία στον τομέα του Τουρισμού με μορφή συμβουλευτικών υπηρεσιών σχετικά με:
- τις κύριες και δευτερεύουσες επιλογές, που θα πρέπει να γίνουν στο πλαίσιο της Διαδρομής, ώστε να έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας,
- το marketing και το branding της Διαδρομής (προκήρυξη για την επιλογή διαφημιστικής εταιρείας, αξιολόγηση marketing plan και προτάσεων δημιουργικού κ.λ.π.),
- τον τρόπο ένταξης των τοπικών επιχειρήσεων και προϊόντων στη Διαδρομή (περιεχόμενο σχετικής μελέτης, αξιολόγηση αποτελεσμάτων κ.λ.π.),
- την επιλογή και τις προδιαγραφές τουριστικών γραφείων, τα οποία θ’ αναλάβουν την εκτέλεση της Διαδρομής.
| Πατραίκος \ κ EEJ |
| Κολιισς Ρίο |
| Κόλπος |
| Αν τι κόρας |
| Πάτρα Παραλία |
| Κάτω Αχαΐα |
| Κορινθιακός |
| Κόλπος |
| Δήμος Βουπραοίας |
| ώλάκαστρο |
| Γ ασταύνη |
| Δάφνη |
| Κιάτο Βέλο 0£ η Λουτρά r– Πραίας Ελένης |
| Μέγαρα Ελεάσινος |
| ιιειραι |
| Θεοοωροι Κόλπος |
| ” ” ■ |
| Χοφικά |
| Αίγινα |
| Αρχαία Ολυμπία Κρέστενα |
| Λυγουριό |
|
κόλπος -Em.Μύρου |
| Ζαχάρω |
| Ίορος |
| κυπαρίσσια κος |
| Κολιιος |
| Αστρος |
| Κολπος |
| ■ |
| Αγ. Πέτρος |
| Υδρα |
| ΐπετσες |
| Αριικιρα |
| ργαλιάνοι |
| ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ |
| ΓΥΘΕΙΟΥ |
| Πυλος |
| Κορώνη |
| Γεράκι |
| Ιικαλα |
| Νιατα |
| Αρεόπολη |
| Νεάπολη |
| Βοιων |
| Εικ. 1: Χάρτης, όπου απεικονίζεται η διαδρομή της Νότιας Πελοποννήσου. |
| Μολαοι |
| ί ι m ea |
| Ίατιπδιανικα |
| Mediterranean |
| !:r‘ ) |
| Λακωνικός |
| Κολπος |
| Μονεμβασιά Κόλπος Επίδαυρου |
| Λέπρας |
| Μυρτώο Πέλαγος |
| Γύθειο |
| ΓΥΘΕΙΟΥ |
| Κάμπος Καρδαμύλη Ιτουιια |
| Ταΰγετος Θ |
| Μεθώνη |
| Πεταλίδι |
| ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ |
| θουοία ^ Καλαμάτα |
| Λεωνίδιο |
| Φιλιατρά |
| Κυπαρισσία |
| Πορτο Χέλι |
| Σιδηροκαοτρο |
| Ερμιονη |
| Μκναλάι^>λη. |
| Αργσλικός |
| Κολπος |
| Ανόρίτσαινα |
| Μεθανα |
| Ναύπλιο |
| Βυιίνα ΛεΓΒί>ι1 |
| Πύργος |
| Σαρωνικάς Κόλπος |
| Τενέα |
| Νεμέα |
| Αμαλιάδα |
| Ανδραβίδα |
| Καλάβρυτα |
| Κυλλήνη όρος |
| Χαλανδρίτσα |
| Διακόητό |
| Ακρατα |
| Βιαβή |
| □ ινοφυ |
| Βάγια 0ήβα |
[1] Τα με α/α i & ii είναι στην ευθύνη των ΟΤΑ και της κεντρικής διοίκησης το α/α iii του ιδιωτικού τομέα
[2] Εκδοτήρια εισιτηρίων, τουαλέτες, καταστήματα μουσείων, wi-fi, χώροι στάθμευσης, σήμανση προσανατολισμού και ενημέρωσης, στέγαστρα, καθαριότητα χώρων κ.λ.π.
[3] Market Study Ελληνικού Τουρισμού 1999, PRC-MRB & THR 2007, McKinsey 2010, BCS 2013.
[4] Ολοκληρωμένες Εδαφικές Επενδύσεις (ΟΧΕ/ ΙΤΙ), Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤΟΚ/ CLLD).
Νέα μελέτη και διαδραστικό δικτυακό εργαλείο για τις πολιτιστικές και δημιουργικές πόλεις
Η πρώτη έκδοση του «Παρατηρητηρίου Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων» είναι αποτέλεσμα ερευνητικού έργου που καλύπτει 168 πόλεις σε 30 ευρωπαϊκές χώρες και παρέχει συγκρίσιμα στοιχεία σχετικά με τις επιδόσεις ευρωπαϊκών πόλεων σε εννέα διαστάσεις.
Την πρώτη έκδοση του «Παρατηρητηρίου Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων» δημοσίευσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στοιχεία σχετικά με τις επιδόσεις ευρωπαϊκών πόλεων σε εννέα διαστάσεις, περιλαμβανομένων και του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, τονίζοντας ότι οι επιδόσεις αυτές συμβάλλουν στην κοινωνική ανάπτυξη, στην οικονομική μεγέθυνση και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το “Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων” είναι διαθέσιμο και ως διαδραστικό διαδικτυακό εργαλείο, παρέχοντας τη δυνατότητα στους χρήστες να περιηγηθούν στις επιλεγείσες πόλεις και να έχουν πρόσβαση σε ευρύ φάσμα ποσοτικών και ποιοτικών πληροφοριών σχετικά με τις επιδόσεις τους.
Συνέχεια ανάγνωσης Νέα μελέτη και διαδραστικό δικτυακό εργαλείο για τις πολιτιστικές και δημιουργικές πόλεις
“Πώς είστε κυρίες και κύριοι; Ονομάζομαι Άλφρεντ Χίτσκοκ.”
“Πώς είστε κυρίες και κύριοι; Ονομάζομαι Άλφρεντ Χίτσκοκ.”
13 Αυγούστου του 1899
ΧίτσκοκΣε ένα μικρό σπίτι στο Leytonstone (πατρίδα του Ντέιβιντ Μπέκαμ και των Iron Maiden) του ανατολικού Λονδίνου, ο μανάβης και έμπορος πουλερικών Ουίλλιαμ και η σύζυγός του Έμμα Τζέιν αποκτούν το τρίτο και τελευταίο τους τέκνο. Το στρουμπουλό νεογέννητο θα πάρει αργότερα το όνομα του αδερφού του πατέρα του – Αλφρεντ…
Στον μικρό Alfred δόθηκε αυστηρή ρωμαιοκαθολική ανατροφή και εκπαίδευση. Αφού έκανε ένα σύντομο πέρασμα από το Salesian College κατέληξε στο Ιησουίτικο St Ignatius’ College του Stamford Hill. Τα παιδικά του χρόνια, όπως συνήθιζε να τα περιγράφει, δεν ήταν ούτε ευτυχισμένα ούτε συνηθισμένα. Πώς θα μπορούσαν άλλως τε;!
Τα περισσότερα παιδιά δεν τον αποδέχονταν και τον κορόιδευαν για την παχυσαρκία του. Έτσι, ο ίδιος απομονώθηκε αρκετά ενώ οι γονείς τους τον περιόριζαν πολύ. Ήτανε περίπου πέντε ετών, όταν ο πατέρας του τον έστειλε στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής με ένα σημείωμα προς τον αξιωματικό υπηρεσίας, ζητώντας του να τον κλειδώσει στο κρατητήριο για πέντε λεπτά, θέλοντας να τον τιμωρήσει για κάποια σκανταλιά του.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε όμως στον Άλφρεντ έναν διαρκή φόβο προς τους αστυνομικούς που δεν τον ξεπέρασε ποτέ. Από εκεί προέρχονται και τα συχνά θέματα αδίκως κυνηγημένων χαρακτήρων που αντιμετωπίζουν ένα σκληρό κυνήγι από τις Αρχές.
Ο πατέρας του πέθανε, όταν εκείνος ήταν δεκαπέντε ετών. Τότε άφησε το κολέγιο, για να πάει να σπουδάσει Ναυπηγική και Ναυτική Μηχανολογία. Στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κρίθηκε ακατάλληλος για να σταλεί στο πεδίο της μάχης κι έτσι υπηρέτησε σε εργασίες γραφείου μαζί με δόκιμους του συντάγματος Μηχανικών.
Μετά το πέρας του πολέμου, έπιασε την πρώτη του δουλειά ως σχεδιαστής και διαφημιστής στην Τηλεγραφική Εταιρεία Henley’s. Στην εφημερίδα της εταιρείας ξεκίνησε να γράφει άρθρα και διηγήματα το 1919.
Το πρώτο του κομμάτι έφερε τον τίτλο “Gas”. Όλα εκείνα τα γραπτά του διηγούνταν συναρπαστικές ιστορίες που, συνήθως, κατέληγαν σε μία απροσδόκητη λύση. Σε ένα από αυτά παρουσιάζει και μία αναλυτική περιγραφή της μέλλουσας γυναίκας του, Alma Reville, την οποία μέχρι τότε…δεν είχε ακόμη γνωρίσει.
[Πίσω από την κάμερα και όχι μόνο…]
Ο Χίτσκοκ υπήρξε λάτρης του κινηματογράφου από τα εφηβικά του κιόλας χρόνια. Έτσι, δεν άργησε να μεταπηδήσει από την τηλεγραφική εταιρεία στην ραγδαία αναπτυσσόμενη τότε βιομηχανία του σινεμά.
Λόγω των γνώσεών του, ξεκίνησε ως σχεδιαστής τίτλων και διάτιτλων στο παράρτημα του Λονδίνου της αμερικανικής εταιρείας παραγωγής, Famous Players-Lasky, μέσω της οποίας πραγματοποιούσε παραγωγές η Paramount Pictures, στα Islington Studios.
Λίγα χρόνια μετά, η εταιρεία αποσύρθηκε από το Λονδίνο και ο ίδιος προσελήφθη από τον παραγωγό Μάικλ Μπάλκον. Εκείνος ίδρυσε αργότερα μία εταιρεία με την επωνυμία Gainsborough Pictures.
Χρειάστηκαν να περάσουν πέντε χρόνια, μέχρι ο νεαρός Άλφρεντ να σταθεί πίσω από την κάμερα και να καθίσει στην καρέκλα του σκηνοθέτη. Στο μεσοδιάστημα εργάστηκε άλλοτε ως σεναριογράφος, άλλοτε ως σκηνογράφος και βοηθός του σκηνοθέτη Γκράχαμ Κατς (1884 – 1958).
Για τα γυρίσματα μιας από τις ταινίες του, ο Άλφρεντ βρέθηκε στη Γερμανία, όπου παρακολούθησε γυρίσματα της ταινίας “The Last Laugh”, σε σκηνοθεσία του μεγάλου εξπρεσσιονιστή δημιουργού Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου (1888 – 1931). Εκεί πρωτομαγεύτηκε από την τεχνική και το ύφος του γερμανικού αυτού καλλιτεχνικού ρεύματος και επηρεάστηκε και ο ίδιος στην προσωπική του φιλμογραφία.
Το ντεμπούτο του Χίτσκοκ έγινε το 1922 με την κωμωδία “Number 13“, της οποίας τα γυρίσματα δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ για οικονομικούς λόγους. Οι ταινίες που ακολούθησαν ήταν το ίδιο άτυχες, μέχρι που το 1927, παρουσιάζει το θρίλερ “The Lodger: A Story of the London Fog” (“Ο Ενοικιαστής”). Κοινό και κριτικοί αποθεώνουν το φιλμ και το όνομά του αρχίζει να ακούγεται.
Την ίδια περίοδο ο Χίτσκοκ προσλαμβάνει υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων για να τον προωθήσει, νυμφεύεται την βοηθό του, Άλμα Ρέβιλ, στο South Kensington του Λονδίνου και το 1928 αποκτούν τη μοναχοκόρη τους, Πατρίσια. Από κει και πέρα τίποτα δεν ήταν ίδιο.
[“Απολαμβάνω να παίζω με το κοινό, σαν να ήταν πιάνο”.]
Το 1929, ο Χίτσκοκ γυρίζει την – κατά πολλούς ιστορικούς – πρώτη ομιλούσα βρετανική ταινία, “Blackmail” και εισάγει μερικά από τα – μετέπειτα – συνήθη μοτίβα του. Aκολουθεί η ακμή τη βρετανικής περιόδου του, με κλασικές πλέον ταινίες, όπως: “The Man Who Knew Too Much” (1934), “The 39 Steps” (1935), “Sabotage” (1936) και το περίφημο “The Lady Vanishes” (1938). Την επόμενη χρονιά, σκηνοθετεί την τελευταία του ταινία στην Γηραιά Αλβιώνα και ο παραγωγός Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ αρπάζει το μοναδικό του ταλέντο και το φέρνει στο Χόλιγουντ με ένα επταετές συμβόλαιο.
H συναρπαστική “Rebecca” (1940), βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Δάφνη Ντι Μωριέ (1907 – 1989), αποτελεί την πρώτη του δημιουργία σε αμερικανικό έδαφος. Η ταινία σημείωσε μεγάλη επιτυχία και εκθειάστηκε από την Ακαδημία, η οποία τις έδωσε έντεκα υποψηφιότητες για Όσκαρ από τις οποίες κέρδισε τις δύο (Καλύτερης Ταινίας – είναι η μόνη της φιλμογραφίας του Χίτσκοκ με το βραβείο αυτό – και Καλύτερης Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας). Ο Χίτσκοκ απέσπασε την πρώτη του υποψηφιότητα για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας και χωρίς να επαναπαυθεί, έβαλε μπρος για τις επόμενες.
Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, ο πολυπράγμων σκηνοθέτης γύρισε ποικίλων ειδών ταινίες, αλλά και ταινίες μικρού μήκους και ντοκυμανταίρ με θέμα το Ολοκαύτωμα και γαλλόφωνες προπαγανδιστικές ταινίες υπέρ της εξορισμένης Ελεύθερης Γαλλίας του Σαρλ ντε Γκωλ. Στο δεύτερο μισό της ίδιας δεκαετίας, παρουσιάζει έξοχες δημιουργίες, όπως το “Spellbound” (1945) και το “Notorious” (1946) με την Ίνγκριντ Μπέργκμαν να πρωταγωνιστεί και στις δύο.
Η φήμη του εκτοξεύεται μέσα στην επόμενη δεκαετία με αριστουργηματικές ταινίες, όπως: “Strangers on a Train” (1951), “Dial M for Murder” και “Rear Window” (1954), το remake του “The Man Who Knew Too Much” (1956), “Vertigo” (1958) – έχει αναδειχθεί καλύτερη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου από πολλές επίσημες ψηφοφορίες – και το “North by Northwest” (1959) με τον Κάρι Γκραντ.
Εκείνα τα χρόνια, ο Μάστερ του Σασπένς είχε ήδη μαζέψει τέσσερις υποψηφιότητες για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, οι ταινίες του είχαν αναδείξει δημοφιλείς πρωταγωνιστές, είχε συνεργαστεί με καταξιωμένους συγγραφείς και οπερατέρ και είχε εισάγει καινοτόμες τεχνικές και είχε φέρει εις πέρας μεγαλεπήβολα και δύσκολα projects.
Άλλη μία ευφυής κίνηση ήταν το πέρασμά του στη μικρή οθόνη, η οποία τότε πολιορκούσε την κυριαρχία του κινηματογράφου και σε μεγάλο βαθμό την είχε κατατροπώσει. Τον Οκτώβριο του 1955 προβάλλεται στην τηλεόραση το πρώτο επεισόδιο της μακρόβιας σειράς μυστηρίου και τρόμου, “Alfred Hitchcock Presents” (1955-1962).
Η εκπομπή με την χαρακτηριστική εισαγωγή και πλειάδα διάσημων πρωταγωνιστών να παρελαύνουν στα αυτοτελή επεισόδιά της, άφησε εποχή και οδήγησε αργότερα στην γέννηση του “Psycho” (“Ψυχώ”) (1960). Ο αυτού μεγαλειότης Άλφρεντ εμφανιζόταν ως αφηγητής στην έναρξη κάθε ιστορίας, ενώ υπήρξε και σκηνοθέτης και παραγωγός πολλών επεισοδίων. “Good evening”….
Alfred Hitchcock Presents Intro…
[“Όλοι τρελαινόμαστε λιγάκι μερικές φορές”…]
Έπειτα από τις ακριβές και χρωματιστές παραγωγές των 50’s, ο Χίτσκοκ αποφασίζει να πλάσει κάτι πιο καινούριο, πλησιέστερο στην τηλεοπτική αισθητική που είχε ξεκινήσει να υπερισχύει, αλλά και να βάλει ένα υψηλού κινδύνου στοίχημα με τον εαυτό του και τους θεατές, που τόσο λάτρευε να βασανίζει… Συνεπαρμένος από το το βιβλίο “Psycho” του Ρόμπερτ Μπλοκ (1917 – 1994), αγοράζει τα δικαιώματα και βάζει μπροστά το ριψοκίνδυνο σχέδιό του.
Χωρίς να προσλάβει κάποιο από τα γνωστά αστέρια της εποχής, χωρίς το φανταχτερό technicolor και τα παχυλά budget, ξεκινάει μία ασπρόμαυρη ταινία τρόμου και φρίκης με πολύ χαμηλό προϋπολογισμό κι ένα ευέλικτο επιτελείο τεχνικών με τηλεοπτική εμπειρία. Η γέννηση του “Psycho” είναι γεγονός.
Η σκοτεινή ιστορία του Νόρμαν Μπέιτς (Άντονι Πέρκινς) και της μητέρας του…έκανε πάταγο. Ουρές στήνονταν στα ταμεία του κινηματογράφου και φυσικά εγκαίρως, γιατί η διαφημιστική καμπάνια με τον αυστηρό σκηνοθέτη να δείχνει το ρολόι του και να προειδοποιεί, δεν άφηνε πολλά περιθώρια. Δίχασε τους κριτικούς μα σίγουρα ενθουσίασε πολλούς και άλλη μία καινούρια λαμπρή σελίδα άνοιγε για την πορεία της 7ης Τέχνης και την εξέλιξή της.
Η ταινία απέσπασε τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ (μεταξύ των οποίων και στην κατηγορία της Σκηνοθεσίας), κέρδισε Χρυσή Σφαίρα Β’ Γυναικείου Ρόλου η Τζάνετ Λι και ακόμη και σήμερα συγκαταλέγεται στις κορυφαίες ταινίες όλων των εποχών.
Εν συνεχεία, τα “Πουλιά” (1963) επανέλαβαν μία σχεδόν ισάξια επιτυχία, αλλά από κει και πέρα άρχισε η κάμψη της καριέρας του “Αρχιτέκτονα τους Σασπένς”. Ειδικότερα από το “Torn Curtain” (1966) καμία νέα δημιουργία του δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις των θεατών και στην ίδια του την αξία. Εξαίρεση αποτελεί το “Frenzy” (1972), η μόνη χιτσκοκική ταινία χαρακτηρισμένη ως Ακατάλληλη, η οποία γυρίστηκε στην Αγγλία.
Ο Χίτσκοκ είχε γυρίσει στον τόπο του εγκλήματος… Τέσσερις υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα απέσπασε αυτή η “ενοχλητική”, όπως την είχε χαρακτηρίσει η κόρη του, ταινία.
Οι τίτλοι τέλους έπεσαν με το “Family Plot” (1976), σε σενάριο του βραβευμένου Έρνεστ Λέμαν (1915 – 2005).
Ο Χιτς, όπως τον αποκαλούσαν μερικοί, δεν κέρδισε ποτέ του Όσκαρ, όπως και αρκετά άλλα βαρύγδουπα βραβεία. Το 1968 η Ακαδημία του απένειμε ένα τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της καριέρας του, ενώ δεν είχε καν αποσυρθεί ακόμη. H Βενετία και οι Κάννες δεν τον βράβευσαν ποτέ αν και οι ταινίες του είχαν φτάσει σε ποικίλων κατηγοριών υποψηφιότητες.
Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παραλαμβάνει το Τιμητικό Όσκαρ της Ακαδημίας, λέγοντας απλώς “Ευχαριστώ”.
Παρ’ όλο τον εμπορικό χαρακτήρα της κυρίαρχης φιλμογραφίας του, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ έχει μελετηθεί, αναλυθεί και δεχθεί διθυραμβικά σχόλια και κριτικές από θεατές και ειδικούς του κινηματογράφου όσο λίγοι σκηνοθέτες. Ακόμη και οι ριζοσπαστικοί, επαναστάτες της Νουβέλ Βαγκ θαύμαζαν τα έργα του και αναφέρονταν σε αυτά. Χαρακτηριστικά, ο ίδιος ο Φρανσουά Τρυφφώ τού είχε πάρει συνεντεύξεις, όπου μακροσκελώς μιλούσαν για το σύνολο του έργου του.
Σε πολλές ψηφοφορίες μεταξύ ειδικών, ιστορικών και κριτικών κινηματογράφου ο Βρετανός auteur έχει επανειλημμένως αναδειχθεί Κορυφαίος Σκηνοθέτης του Κινηματογράφου και ολόκληρες γενιές από κινηματογραφιστές έχουν επηρεαστεί και εμπνευστεί από αυτόν και την παρακαταθήκη που άφησε.
Στις 29 Απριλίου του 1980, από νεφρική ανεπάρκεια, ο πολυσχιδής, παραγωγικός, αξεπέραστος Δάσκαλος με την μυστηριώδη του περσόνα, πέρασε στο αγαπητό του σκοτάδι για πάντα και το έργο του στο αιώνιο φως…
[Apodyoptis_special: #4 Πράγματα που δεν ξέρατε για τον Χιτς:]
- Στα παιδικά του χρόνια ήταν υποχρεωμένος να στέκεται μπροστά στο κρεββάτι της μητέρας του και να της εξιστορεί κάθε μέρα τα νέα του.
- Στα γυρίσματα, συνήθιζε μόλις τελείωνε το τσάι του, να πετάει χωρίς διακριτικότητα το φλιτζάνι με το πιατάκι του πίσω από τον ώμο του.
- Είχε δηλώσει, πως ο Λουίς Μπουνιουέλ είναι ο καλύτερος σκηνοθέτης του κόσμου.
- Η αγαπημένη του προσωπική του ταινία ήταν το “Shadow of a Doubt” (1943).