Διπλές κάλπες στις 13 Οκτωβρίου 2019, με την ταυτόχρονη διεξαγωγή εθνικών και αυτοδιοικητικών εκλογών, φέρνει το επικρατέστερο σενάριο γύρω από τον πολιτικό σχεδιασμό της κυβέρνησης, με το οποίο αποσαφηνίζονται όχι μόνον οι προθέσεις της να εξαντλήσει την τετραετία, αλλά και να διασφαλίσει την εφαρμογή της απλής αναλογικής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Με τη μετάθεση των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών στην προαναφερθείσα ημερομηνία (αντί τον Μάιο 2019) να έχει καταγραφεί και επισήμως στο νομοσχέδιο «Κλεισθένης 1», ο υπουργός Εσωτερικών, Π. Σκουρλέτης, επιβεβαίωσε χθες ως «πάρα πολύ πιθανό» το ενδεχόμενο να «κουμπώσουν» οι εθνικές εκλογές μαζί με τις αυτοδιοικητικές. Λίγο νωρίτερα, πληροφορίες στον κυριακάτικο Τύπο ήθελαν η κοινή ημερομηνία για τις δύο εκλογικές διαδικασίες να αποτελεί πρόταση του ίδιου του πρωθυπουργού στην Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ.

Ενα από τα επιχειρήματα που φέρεται να επικαλέστηκε ο Αλ. Τσίπρας το περασμένο Σάββατο. απορρίπτοντας σενάρια πρόωρων εκλογών, ήταν η εφαρμογή της απλής αναλογικής στην Αυτοδιοίκηση. Πρόκειται για τη βασικότερη των αλλαγών που φέρνει το νομοσχέδιο «Κλεισθένης 1», που το ανάρτησε προς διαβούλευση το υπουργείο Εσωτερικών από το βράδυ της περασμένης Παρασκευής (διαβούλευση έως τις 14 Μαΐου).

Συνεργασίες

Η αναλογική κατανομή εδρών στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια προωθείται με την κυβέρνηση να τονίζει τον εκδημοκρατισμό και την ανάγκη διαμόρφωσης μιας κουλτούρας συναινέσεων για τη διαχείριση τοπικών υποθέσεων.

Με το προωθούμενο εκλογικό σύστημα, το σύνολο των εδρών των συμβουλίων θα κατανέμεται στον α’ γύρο. Δεν προβλέπεται πλαφόν εισόδου. Εκλογικό μέτρο θα αποτελεί το πηλίκο του αριθμού των έγκυρων ψηφοδελτίων, διαιρούμενου με τις έδρες κάθε δημοτικού συμβουλίου, αυξημένο κατά μία μονάδα (παραλείποντας λοιπά κλάσματα).

Ο αριθμός των ψήφων κάθε συνδυασμού θα διαιρείται με το μέτρο και οι έδρες θα προκύπτουν με βάση το ακέραιο πηλίκο. Οσες έδρες «περισσεύουν» θα κατανέμονται ανά μία μεταξύ όλων των συνδυασμών (έλαβαν-δεν έλαβαν έδρα) με βάση το αχρησιμοποίητο υπόλοιπο.

Ολοι οι σύμβουλοι, τακτικοί και αναπληρωματικοί, θα εκλέγονται με βάση τα αποτελέσματα του α’ γύρου, σύμφωνα με τους σταυρούς προτίμησης. Εάν κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώνει απόλυτη πλειοψηφία (50%+1), η αναμέτρηση της δεύτερης Κυριακής θα γίνεται μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων επικεφαλής συνδυασμών, για το ποιος θα αναλάβει καθήκοντα δημάρχου.

Δεν αμφισβητείται, σε θεωρητικό επίπεδο, ότι η απλή (και άδολη, εν προκειμένω) αναλογική ευνοεί τις συνεργασίες (ούτε ότι, πρακτικά, μια αλλαγή στο εκλογικό σύστημα μπορεί να θεραπεύσει γνωστές σε όλους παθογένειες). Πρόσωπα με ισχυρή απήχηση στις τοπικές κοινωνίες, που υπολογίζουν σε εκλογή από τον α’ γύρο καταγράφοντας απόλυτη πλειοψηφία, δεν αναμένεται να αποτυπώσουν μειωμένες δυνάμεις στα τοπικά συμβούλια λόγω αλλαγής εκλογικού συστήματος.

Εκμηδενίζονται όμως τα περιθώρια για «μονοπρόσωπες διοικήσεις», όπως, για παράδειγμα, δημάρχου που εξέπεσε του αξιώματός του αλλά συνέχισε να ασκεί καθήκοντα (σύμφωνα και με δηλώσεις του).

Από τα παραδείγματα (βλ. πίνακες) που παραθέτει η «Εφ.Συν.» (με τη συνεργασία του Π. Κολοκυθά, στατιστικού της ProRata), με βάση τα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών του 2014 προκύπτει ότι με την απλή αναλογική εισέρχονται στα συμβούλια παρατάξεις που αποκλείονταν με το εκλογικό σύστημα του «Καλλικράτη»: μία παράταξη στην περίπτωση του Δήμου Αθηναίων, τρεις στην περίπτωση του Δήμου Θεσσαλονίκης. Οπως είναι αναμενόμενο, ενισχύονται σε έδρες οι αντιπολιτευόμενες παρατάξεις.

Παράλληλα, οι διατάξεις του «Κλεισθένη» θεσπίζουν τη δυνατότητα συνένωσης υφιστάμενων παρατάξεων σε μία νέα ή την προσχώρηση ανεξαρτητοποιημένων ή διαγραμμένων συμβούλων από μία παράταξη σε μια άλλη.

Αντιδήμαρχοι και αντιπεριφερειάρχες μπορούν να ορίζονται και από τις πλειοψηφίες που θα συγκροτούνται από περισσότερες της μιας παρατάξεις. Οι δε χωρικοί αντιπεριφερειάρχες θα προκύπτουν από την επιλογή των εκλεγμένων μελών του συμβουλίου (όχι δηλαδή εκ των προτέρων, ως «δοτοί», με την αναγραφή τους στο ψηφοδέλτιο της οικείας περιφερειακής ενότητας).

Στον «Κλεισθένη» αναφέρεται ρητά ότι οι επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές θα γίνουν στις 13/10/2019 (β’ γύρος: 20/10/2019). Οι νέες διοικήσεις θα αναλάβουν καθήκοντα από 1/1/2020. Οι θητείες των σημερινών διοικήσεων παρατείνονται έως τις 31/12/2019. Από εκεί και πέρα, μειώνονται οι θητείες των τοπικών διοικήσεων στα 4 έτη (από τα 5 που προέβλεπε ο «Καλλικράτης»). Δηλαδή, οι μεθεπόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές προγραμματίζονται για τη δεύτερη Κυριακή του Οκτωβρίου του 2023.

Δεν επέρχονται αιφνιδιασμοί με βάση όσα είχαν γίνει γνωστά για τις προαναφερθείσες βασικές αλλαγές του «Κλεισθένη». Αλλωστε, η αποσύνδεση της ημερομηνίας αυτοδιοικητικών και ευρωπαϊκών εκλογών ήταν δηλωμένη πρόθεση της κυβέρνησης εδώ και περίπου 1,5 χρόνο.

Κατηγοριοποίηση δήμων

Εξι κατηγορίες δήμων προωθούνται μέσω «Κλεισθένη 1». Ειδικότερα:

• α) Δήμοι Μητροπολιτικών Κέντρων (δήμοι της Περιφέρειας Αττικής -πλην της Περιφερειακής Ενότητας Νήσων- και δήμοι του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης

• β) Μεγάλοι Ηπειρωτικοί Δήμοι και Πρωτεύουσες Νομών (με πληθυσμό άνω των 25.000 κατοίκων)

• γ) Μεσαίοι Ηπειρωτικοί Δήμοι (με πληθυσμό άνω των 10.000 και έως 25.000 κατοίκων)

• δ) Μικροί Ηπειρωτικοί και Μικροί Ορεινοί Δήμοι (με πληθυσμό κάτω των 10.000 κατοίκων)

• ε) Μεγάλοι και Μεσαίοι Νησιωτικοί Δήμοι (με πληθυσμό άνω των 3.500 κατοίκων)

• στ) Μικροί Νησιωτικοί Δήμοι (με πληθυσμό έως 3.500 κατοίκους, βάσει της τελευταίας απογραφής)

Οι κατηγορίες θα ληφθούν υπόψη για την κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης (ο πληθυσμός δεν αποτελεί πλέον κορυφαίο κριτήριο για την κατανομή των ΚΑΠ – ανάμεσα στα 11 που θεσπίζονται είναι και η ανεργία, η έκταση του ΟΤΑ, το επίπεδο παρεχόμενων κοινωνικών υπηρεσιών), αλλά και -σε δεύτερο βαθμό- για τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων.

Εποπτεία

Αποσυνδέεται η εποπτεία των δήμων και των περιφερειών από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και συστήνονται 7 Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας ΟΤΑ, υπαγόμενες απευθείας στον υπουργό Εσωτερικών. Σταματούν οι έλεγχοι σκοπιμότητας (θα αφορούν, βεβαίως, τη νομιμότητα των πράξεων) και σύμφωνα με το υπουργείο θα επιτευχθεί ταχύτερο και υψηλότερο επίπεδο στη λήψη αποφάσεων, με επιστημονική επάρκεια.

Δημοψηφίσματα

Ο στόχος για εκδημοκρατισμό της Αυτοδιοίκησης συνδυάζεται με την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων επί σημαντικών τοπικών υποθέσεων. Ενεργοποιούνται τοπικά δημοψηφίσματα σε δήμους και περιφέρειες (πλην προεκλογικών περιόδων). Μπορούν να προκηρύσσονται για τοπικές υποθέσεις, όχι όμως για θέματα δημοσιονομικής διαχείρισης του οικείου ΟΤΑ και επιβολής τελών. Ο χαρακτήρας του δημοψηφίσματος (αποφασιστικού ή συμβουλευτικού) θα καθορίζεται στην απόφαση προκήρυξής του.

Αρμοδιότητες

Ενισχύεται ο λόγος της Αυτοδιοίκησης στο νομοθετικό έργο, καθώς θα συμμετέχει σε (προς σύσταση) Μόνιμη Επιτροπή Ελέγχου Αρμοδιοτήτων Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με αντικείμενο τον διαρκή έλεγχο, την εποπτεία και την παροχή γνώμης για κάθε ζήτημα σχετικό με τη μεταβολή του νομοθετικού πλαισίου καθορισμού των αρμοδιοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Κεντρικής Διοίκησης και των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Μεταξύ άλλων, στόχος είναι και η αποφυγή της πολυνομίας που ταλανίζει την Αυτοδιοίκηση.

Κάτω η χούντα

«Απαγορεύεται να ορίζεται ή να χρησιμοποιείται ως όνομα ή ως έμβλημα του συνδυασμού σύμβολο θρησκευτικής λατρείας ή σημαία ή άλλο παρόμοιο σύμβολο κράτους ή σημείο ιδιαίτερης ευλάβειας, στέμμα, όνομα ή έμβλημα πολιτικής οργάνωσης, φωτογραφία οποιουδήποτε προσώπου, έμβλημα κράτους, που ίσχυε παλαιότερα ή ισχύει ακόμη, καθώς και σύμβολα ή εμβλήματα του δικτατορικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967», προβλέπει το άρθρο 13 του «Κλεισθένη Ι».

Συμμετοχή των γυναικών

Σε ποσοστό τουλάχιστον 40% από κάθε φύλο πρέπει να ανέρχεται ο αριθμός των υποψήφιων δημοτικών συμβούλων κάθε συνδυασμού. Μέχρι πρότινος η συγκεκριμένη ποσόστωση ήταν στο 1/3 του συνολικού αριθμού των μελών του συμβουλίου.