Ο ποιητής παλεύει από ένα μετερίζι να αλλάξει τον κόσμο. Ίσως να δημιουργήσει έναν δικό του κόσμο, ουτοπικό

Του Αντρέα Πολυκάρπου*

Ο Δήμος Χλωπτσιούδης είναι ένα πνεύμα ανήσυχο. Ένα ποιητής παλμογράφος της σημερινής εποχής που, όμως, μπορεί να γράφει ποιητικά σε μια στείρα εποχή.

Εισήγαγε στην ποίηση τον όρο “γενιά της αγανάκτησης”. Είναι κι ο ίδιος ποιητής της αγανάκτησης. Ο ποιητής που δεν αφήνει την εποχή να μείνει με τα στραβά και τα ανάποδα της. Με τη γραφίδα του κρίνει. Κρίνει, όμως, όχι στείρα και δασκαλίστικα αλλά με έναν τρόπο ποιητικά λεκτικό.

Μέσα από τους στίχους του δεν αφήνει την κοινωνία να εφησυχάσει. Σαν μια πλατωνική αλογόμυγα κεντρίζει τους ανθρώπους βγάζοντας τους από τη ραθυμία τους. 

Οι στίχοι του πολλές φορές είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας. Ένας καθρέφτης που πλάθει εικόνες αλλά ταυτόχρονα μας δείχνει και την ενδότερη τραγική μας κατάσταση. Το πετυχαίνει, όμως, με έναν τρόπο, ποιητικό.

Είναι ο ποιητής της εποχής του μα και ο ποιητής κάθε διαχρονικής αναζήτησης που δεν αποδέχεται αυτό που μας ταλανίζει.

Ο Δήμος Χλωπτσιούδης έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές: “Η οργή της Πεταλούδας” (2013)  και “Κατάστιχα” (2014).

Παράλληλα έχει εκπονήσει αρκετά πολιτικά δοκίμια- βιβλία ενώ έχει αρθρογραφήσει σε σημαντικά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα.  Διατηρεί, επίσης, το πολιτιστικό ιστολόγιο tovivlio.net μέσα από το οποίο δίνει χώρο έκφρασης σε αρκετούς νέους δημιουργούς.

Ας τον ακολουθήσουμε…

•    Πως αντιμετωπίζετε την ποίηση: ως μια ταυτότητα ή ως μια ετερότητα μέσα στη σύγχρονη ζωή;
Η ποίηση δεν είναι ούτε ταυτότητα ούτε ετερότητα. Είναι μία ιδιότητα, μία καλλιτεχνική ενασχόληση, μίας διέξοδος ίσως από όσα πονούν το δημιουργό. Ωστόσο, δεν θέλω να την δω ως μία τυχαία ψυχική εκτόνωση. Περιλαμβάνει μία διαδικασία αναζήτησης υλικών και μηνυμάτων, πειραματισμών και αναζητήσεων, τη δική της μελέτη.

•    Ο ποιητής είναι μια περσόνα γύρω από τις λέξεις ή λειτουργεί με έναν ενστικτώδη ορμεμφυτισμό;  
Μάλλον κάπου ανάμεσα στα δύο. Σαφώς και η ποιητική δημιουργία δεν είναι μία ψεύτικη εικόνα του δημιουργού, αλλά σίγουρα δεν είναι κι ενστικτώδης. Η μία θέση αποκλείει την ειλικρίνεια και υπερτονίζει την επεξεργασία του στίχου και η άλλη θέση προσπερνά ως ανύπαρκτο το δούλεμα του στίχου.

Ο ποιητής παλεύει από ένα μετερίζι να αλλάξει τον κόσμο. Ίσως να δημιουργήσει έναν δικό του κόσμο, ουτοπικό. Αλλά για μένα η ουτοπία είναι ο οδηγός προς το μέλλον. Χωρίς οδηγό την ουτοπία, απλά κλειδωνόμαστε στην σκληρότητα της καθημερινότητας.

Ο ποιητής είναι ένας πολεμιστής των λέξεων. Με τους στίχους του ρίχνει λίθους στον ωκεανό της υποκουλτούρας και της απ-ανθρωπιάς για να οικοδομηθεί μία νησίδα πολιτισμού κι ανθρωπιάς.

Με σισύφειο σθένος συμβάλλει προσωπικά προκειμένου να σωρευτούν νέες πέτρες σε κείνες των προηγούμενων ποιητών, ώστε να δημιουργηθεί μία νησίδα μέσα στον ωκεανό του εμπορευματοποιημένου τίποτα που μας κατακλύζει, μία νήσος προστασίας των ανθρώπων, ένα καταφύγιο φωτεινό.

•    Μπορεί η τέχνη να κλείσει τις πληγές των ανθρώπων μέσα σε μια ενδότερη υπαρξιακή διαλεκτική;
Η τέχνη και η ποίηση δεν είναι η λύση σε κανένα πρόβλημα. Ωστόσο, είναι αυτή που μπορεί να λειτουργήσει μέσα από το συναίσθημα ως καθρέφτης της κοινωνίας. Άλλωστε, ο καλλιτέχνης είναι μέλος της κοινότητας, εκφράζει -στον ένα ή άλλο βαθμό- αξίες κι αρχές της κοινωνίας.

Ωστόσο, -όσο κι αν φανεί εγωιστικό- θεωρώ ότι ο δημιουργός διακρίνεται από μία ευαισθησία χωρίς την οποία δε θα ασχολούνταν με την τέχνη.

Όχι ότι ευαισθησία δεν υπάρχει σε άλλους, αλλά το θεωρώ αναγκαία συνθήκη για έναν ποιητή, αναφέρομαι σχεδόν αποκλειστικά στην ποίηση στην οποία δεν υπάρχει προσδοκία οικονομικών απολαβών (ειδικά σήμερα). 

•    Πιστεύετε ότι ακολουθείτε το δρόμο άλλων ποιητών ή ακολουθείτε μια μοναχική πορεία μέσα στη γραφή σας;
Σαφώς και υπάρχουν πάντα επιρροές από άλλους ποιητές, συνειδητά ή ασυνείδητα, σε όλους μας. Υπάρχει μία μακρά λογοτεχνική παράδοση, ειδικά για έναν φιλόλογο και κριτικό που διαβάζει συνεχώς ποίηση ή σχετικά με την ποίηση.

Πιο εμφανείς στην περίπτωσή μου θα έλεγα είναι οι υπερρεαλιστικές επιρροές μέσα όμως από το σύγχρονο κοινωνικό πλέγμα. Με συναρπάζει ο σουρεαλιστικός παραλογισμός που έρχεται σε αντίθεση με το δόγμα του ορθολογισμού, με το οποίο μας πυρπολούν καθημερινά… Ωστόσο, ποιητικά αναζητώ και την επεξεργασία των υλικών μας, των λέξεων. Και σε αυτό ο υπερρεαλισμός είναι πολύτιμος βοηθός.

•    Ποιές εικόνες κρατάτε μέσα σας από τη ζωή σας; Ποιές εικόνες με άλλα λόγια εφορμούν στη γραφή σας;
Εικόνες κοινωνικές (συχνά πόνου) και ερωτικές. Με γοητεύει ποιητικά το κοινωνικό περιθώριο, όσα μαυρίζουν τη ζωή μας. Αλλά ο έρωτας και η αλληλεγγύη είναι το φως σε αυτό το μαύρο. Η φύση για έναν κάτοικο μιας υποβαθμισμένης τσιμεντούπολης, όπως εγώ, αποτελεί το περιβάλλον στοιχείο στο κάδρο μου που πάντα έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο• τα όνειρά του, τον πόνο του, το ταξίδι/προσφυγιά, τον έρωτά του.

•    Ποια ερωτήματα καλείται να απαντήσει ο ποιητής διαχρονικά αλλά και στο παρόν που ζούμε;
Δύσκολη ερώτηση. Ο ποιητής πάντα ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες της εποχής του, είτε αυτό εκφράζει τις ανάγκες μίας ιστορικής ελίτ (επική ποίηση, ιπποτική ποίηση) είτε των λαϊκών μαζών (δημοτικό τραγούδι, λυρική ποίηση).

Σήμερα, μια εποχή απογοητεύσεων και ανατροπών, κατεδάφισης ονείρων και σχεδίων, διάλυσης ζωών, η ποίηση δεν μπορεί παρά να επηρεαστεί από αυτά. Και ο ποιητής καλείται να απαντήσει σε αυτά. Βέβαια κ καθένας απαντά με τον τρόπο του.

Η τέχνη και η ποίηση καλούνται να παίξουν έναν πιο ενεργητικό ρόλο, να μιλήσουν για την κοινωνία. Σε μια εποχή στην οποία οι αριθμοί φαίνεται να θριαμβεύουν -ως απόδειξη του φενάκη “ορθολογισμού”-, η ποίηση είναι η τέχνη εκείνη που παλεύει να φέρει στο προσκήνιο τον Άνθρωπο και την κοινωνία. Απέναντι στο τεχνοκρατικό ιδεώδες και την οικονομική λιτότητα, η ποίηση αντιπροτείνει τη λιτότητα στην έκφραση και τη συναισθηματική φόρτιση που αυτή γεννά, επενδύει στην ίδια την ψυχή. 

•    Εισαγάγατε τον όρο «γενιά της αγανάκτησης»…
Σήμερα παρατηρούμε το καινοφανές φαινόμενο, άτομα διαφόρων ηλικιακών ομάδων να εμφανίζονται στην ποίηση μέσα στην κρίση. Θεωρώ -για να έχουμε σημείο αναφοράς- εναρκτήρια χρονολογία το 2004, το απόγειο της εποχής της ευμάρειας (ψευδεπίγραφης ή υπαρκτής, δε μας απασχολεί εδώ). Από τότε παρατηρείται το φαινόμενο της επιστροφής της ποίησης στην κοινωνία, στην αποτύπωση κοινωνικών παραστάσεων.

Η αγανάκτηση των ποιητών εμφανίζεται ως μία συνολική εικόνα. Είναι η ίδια εικόνα που διαπνέει το συνολικό θυμικό της κοινωνίας. Πρόκειται για μία έμπρακτα εκφρασμένη αγανάκτηση απέναντι στην κρυπτική τέχνη, μία αγανάκτηση απέναντι στο ελιτισμό της ποίησης.

Και η νεώτερη ποιητική γενιά -στην οποία εντάσσομαι κι εγώ- παρακολουθεί  την κοινωνία, ζει μέσα σε αυτήν και την εκφράζει στην παρούσα φάση της. Εκφράζουν την απογοήτευση, την αγανάκτηση, το φόβο για το μέλλον, την αβεβαιότητα, την ένδεια ακόμα ακόμα και την προσφυγιά.

•    Ποιο το νόημα της λέξης στην ποίηση; Μια απλή μορφή έκφρασης ή ένα ψυχικό αποτύπωμα; 
Η λέξη είναι το βασικό υλικό της ποίησης. Απαιτεί τη δική της επεξεργασία ώστε να τροφοδοτεί το συναίσθημα που θέλει ο ποιητής να εξάγεται. Η λέξη στην ποίηση όμως χάνει το βασικό της νόημα• μετατρέπεται σε συναίσθημα, μεταμορφώνεται σε ψυχικό σύμβολο, σε εικόνα, σε κοινωνική αναπαράσταση.

•    Είναι η ποίηση το καταφύγιο του ανθρώπου; 
Ναι. Για όποιον αναζητά λύσεις η ποίηση δεν θα τον ικανοποιήσει. Όποιος όμως αναζητά ένα συναισθηματικό καταφύγιο, ένα μέρος να αισθανθεί μαζί με άλλους, εκεί θα βρει ό,τι χρειάζεται. Είναι το κερί σ’ ένα σκοτεινό ξωκλήσι με φευγάτους όλους τους αγίους, είναι ένα παυσίπονο για τον καθημερινό ωκεανό λύπης (Κική Δημουλά)…

•    Μπορεί ο κόσμος να ζήσει ποιητικά;
Μία ζωή ποιητική, σημαίνει να ζεις με ευαισθησία, να συμπονάς τον Άλλο, τον Διαφορετικό, τον Ξένο. Στην εποχή των διακρίσεων, όπου για το αυτονόητο πρέπει να νομοθετηθεί με αντιπροσώπους πολιτών που θα το καταψηφίσουν, φοβάμαι ότι είναι ουτοπία να περιμένουμε να ζήσει ο κόσμος ποιητικά.

Ωστόσο, και μόνο ως όραμα ή ουτοπία είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να παλεύουμε. Όσο περισσότεροι ευαισθητοποιηθούν, όσο περισσότεροι σκεφτούν οικουμενικά το χώρο μας, τη φύση και το συνάνθρωπο, όσο πιο πολλοί συναισθανθούν μέσα από την ποίηση -και την τέχνη γενικότερα- τόσο πιο κοντά θα έρθουμε στην ουτοπία. Και για μένα αυτό είναι μέγα κέρδος.

Η αισιοδοξία μου δεν κρύβεται στο αποτέλεσμα μίας πορείας, αλλά στη διάρκεια του αγώνα. Ο αγώνας για αλλαγή, ακόμα και απέναντι σε ένα ουτοπικό ή αβέβαιο μέλλον είναι κάτι το αισιόδοξο. Ίσως χάσουμε ίσως πετύχουμε κάποιες νίκες, αλλά σίγουρα δε θα έχουμε υποταχθεί σαν συνειδήσεις, σαν άνθρωποι, σαν άνθρωποι των γραμμάτων

*Ο Αντρέας Πολυκάρπου  είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο τμήμα Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού με ερευνητικό του αντικείμενο  τις τελετουργίες της έκστασης, τα αναστενάρια και τη φιλοσοφία της θέωσης/ μανίας. Επιστημονικά άρθρα του δημοσιεύτηκαν σε Ελλάδα και Κύπρο. Εξέδωσε δύο ποιητικές συλλογές στην Κύπρο και το 2013 εξέδωσε την τρίτη του ποιητική συλλογή «Απρόσωπα Φαγιούμ», στις εκδόσεις Άπαρσις στην Αθήνα. Το 2014 εκδόθηκε το θεατρικό του έργο «Κατά Ιωάννη Αποκαθήλωση» από τις εκδόσεις Vakxikon.gr στην Αθήνα. Ποιήματα του δημοσιεύτηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά ενώ μεταφράστηκαν στα αγγλικά και συμπεριλήφθηκαν στο συλλογικό τόμο: World Poetry Yearbook 2015, που εκδόθηκε στην Κίνα.