Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη αγροτική ανάπτυξη στις σημερινές συνθήκες

  Επίσκεψη επιτροπής από  εκπροσώπους του Δικτύου  κ. Μανέττα Αντρέα και Σταμάτη Μπεχράκη πραγματοποιήθηκε στη διεύθυνση των γεωτεχνικών υπηρεσιών  του Δήμου και ενημέρωση από τα στελέχη της διεύθυνσης.Ο σκοπός  της επίσκεψής τους ήταν η ενημέρωση τους από “πρώτο χέρι” . Η επίσκεψη αυτή έγινε σε συνέχεια των επισκέψεων του Δικτύου στα γραφεία της ΔΕΥΑΚ και στο χώρο των συνεργείων.

Οι επισκέψεις αυτές γίνονται σε μια περίοδο από τις χειρότερες ιστορικά συγκυρίες στη χώρα μας. Μέσα στην όλη προβληματική κατάσταση και στις επώδυνες επιπτώσεις στο κάθε εργαζόμενο, στον άνεργο στην οικογένεια και σε όλο το κοινωνικό ιστό αναπτύσσεται ένας υγιής προβληματισμός τι μπορούμε κάνουμε σαν τοπική αυτοδιοίκηση. 

Πέραν των άλλων πολιτικών ,το παραγωγικό μας πρόβλημα, είναι και  πρόβλημα  παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Αν πάμε να εξετάσουμε τους οικονομικούς δείκτες, αν εξετάσουμε το ισοζύγιο υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα π.χ. προς όφελος της Γερμανίας.
Ένα έλλειμμα στις εμπορικές συναλλαγές το οποίο μεταφέρει πλεόνασμα στη Γερμανία και δημιουργεί έλλειμμα στην Ελλάδα.

Στα συγκριτικά πλεονεκτήματα για μία αναπτυξιακή αναστροφή στη χώρα μας θα πρέπει να προσθέσουμε ως βασικούς πυλώνες:
Το τουρισμό ,Τη ναυτιλία, Την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα , και την αξιοποίηση φυσικών πόρων για τη παραγωγή της λεγόμενης «καθαρής» ενέργειας.

Ο αγροτικός τομέας είναι από τους πλέον κρίσιμους τομείς με σημαντικές εξαγωγές (σε πλεονασματικά προϊόντα) παρά το γεγονός που μας προβληματίζει όλους ότι εισάγουμε πολλά προϊόντα του πρωτογενούς τομέα τα οποία θα μπορούσαμε να παράγουμε σε πολύ μεγάλες ποσότητες και με εξαιρετική ποιότητα.
Παρ’ όλα αυτά η  βιώσιμη ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου η εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και η προστασία του αγροτικού παραγωγικού ιστού εξακολουθούν να είναι όραμα προοπτικής για την ελληνική γεωργία.
Θα πρέπει οι φορείς διαμόρφωσης και άσκησης αγροτικής πολιτικής στη χώρα μας να προσανατολίσουν τον έλληνα αγρότη σε μία συλλογικότερη παραγωγική και συνάμα επιχειρηματική δραστηριότητα. Σχέδια βελτίωσης μεμονωμένων παραγωγών με μικρούς κλήρους και με επενδύσεις παγίων που αποσβένονται μετά «θάνατον» δεν έχουν πλέον καμία τύχη και δεν μπορεί να είναι μία συνεχιζόμενη πολιτική. Η επιχειρηματικότητα πρέπει να εκφραστεί συλλογικά με σχέδια βελτίωσης που επιχορηγούνται σε ομάδες και οι οποίες θα πρέπει να ταυτίσουν τη παραγωγή τους με το ποιοτικό μοντέλο παραγωγής και την αειφορία.
Οι αναθεωρημένοι στόχοι και ο προσανατολισμός του ΕΣΠΑ αλλά και των άλλων αναπτυξιακών προγραμμάτων της χώρας μας θα πρέπει να στραφεί σε δράσεις προετοιμασίας και ετοιμότητας που να αποβλέπουν στην μετάβαση της παραγωγής από την εποχή των επιδοτήσεων στην εποχή της ελεύθερης ανταγωνιστικής και ποιοτικής αγοράς η οποία απαιτεί συνεχή ενημέρωση, πληροφόρηση και σοβαρές επενδύσεις σε τεχνολογία και τεχνογνωσία.
Έχουμε σημαντικά πλεονεκτήματα ως χώρα, εξαιρετική παράδοση και παραγωγική κουλτούρα, για να χτίσουμε το νέο παραγωγικό προσανατολισμό. Απαιτείται μία οργανωμένη και προβλεπόμενη ποιοτική παραγωγική διαδικασία που ενσωματώνει τη μέριμνα για το περιβάλλον και μπορεί να φέρει τα ελληνικά προϊόντα σε μία ανταγωνιστική αγορά. Η υψηλή και μακροχρόνια στήριξη του αγροτικού τομέα σε συνδυασμό με την έλλειψη επενδυτικών ευκαιριών σε εξωστρεφείς οικονομικές δραστηριότητες λειτούργησε ανασταλτικά μέχρι σήμερα.
Μπορούμε να έχουμε βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου με εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και την προστασία του αγροτικού παραγωγικού ιστού αφού «προετοιμαστούμε» για την μετάβαση από την εποχή των επιδοτήσεων στην εποχή της ανταγωνιστικής και ποιοτικής αγοράς. Οι αλλαγές που αναγκαζόμαστε να κάνουμε ως χώρα είναι βαθιές και πρωτόγνωρες.
Μεταξύ των αλλαγών αυτών το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας συντελέστηκε εν μέσω μάλιστα της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης μία πολύ μεγάλη θεσμική μεταβολή. Ο Νόμος 3852/2010 ο γνωστός νόμος ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ πέραν των πολύ σοβαρών αδυναμιών και δυσλειτουργιών που εμφάνισε έφερε πολύ σοβαρές αλλαγές στο διοικητικό χάρτη της χώρας.  Η άποψη του Δικτύου και η βασική κριτική είναι ότι επαναλαμβάνεται για άλλη μία φορά η γνωστή μεταφορά αρμοδιοτήτων και ευθυνών στην αυτοδιοίκηση χωρίς τους αναγκαίους πόρους, μέσα και δυναμικό για την άσκησή τους.

Νέες Αρμοδιότητες των Δήμων για το Α’ γενή τομέα
Με βάση το άρθρο 94 του Ν. 3852/2010 του Νόμου Καλλικράτη προστίθεται μία σειρά αρμοδιοτήτων που ενσωματώνονται στους δήμους κάτω από το γενικό τίτλο «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ – ΑΛΙΕΙΑ».
Έτσι λοιπόν οι Δήμοι υποχρεούνται από το Καλλικράτη να συστήσουν μέσω του νέου οργανισμού τους Γραφεία Γεωργικής Ανάπτυξης και ν’ ασκήσουν τις πιο κάτω αρμοδιότητες (σας αναφέρω τις πιο βασικές γιατί διαφορετικά θα χρειαζόμασταν αρκετό χρόνο για να τις απαριθμήσουμε)

• Μελέτη και εκτέλεση έργων τεχνικής υποδομής που αφορούν τη γεωργία, τη κτηνοτροφία και την αλιεία
• Εποπτεία του Δήμου στους ΤΟΕΒ και στις Τοπικές Επιτροπές Ύδρευσης
• Διαχείριση βοσκοτόπων
• Έρευνα μελέτη για κάθε θέμα που αφορά τη γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία στη περιοχή της χωρικής ευθύνης του Δήμου
•  Ανάπτυξη, προστασία εκτίμηση και παρακολούθηση της φυτικής και ζωικής παραγωγής
• Προώθηση προγραμμάτων εγκατάστασης νέων αγροτών και η καλύτερη οργάνωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στο πλαίσιο σχεδίων βελτίωσης
• Παρακολούθηση της πορείας των αγορών των γεωργικών προϊόντων και των απολαμβανόμενων τιμών από τους παραγωγούς
•  Ενημέρωση του αγροτικού πληθυσμού για τις μεθόδους παραγωγής και οργάνωσης των εκμεταλλεύσεων και η συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα
• Χορήγηση αδειών για κτηνιατρικά γραφεία, για κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, για καταστήματα λιανικής πώλησης κτηνιατρικών και αγροτικών φαρμακευτικών προϊόντων, καταστημάτων εμπορίας και διακίνησης ζώων κτλ
•  Άσκηση εποπτείας και ελέγχου στην αλιευτική δραστηριότητα της περιοχής δικαιοδοσίας του Δήμου τήρηση όλων των στοιχείων της αλιευτικής δραστηριότητας στη περιοχή ευθύνης του
• Εκμίσθωση δημοτικών εκτάσεων γης για κτηνοτροφικές μονάδες, θερμοκήπια και εγκαταστάσεις αλιείας
•  Επιβολή ειδικών ή πρόσθετων μέτρων περιορισμού της αλιείας σε ποτάμιους, λιμναίους, λιμνο-θαλάσσιους χώρους
•  Χορήγηση από το Δημοτικό Συμβούλιο αδειών ίδρυσης υπεραγορών λιανικού εμπορίου, αδειών άσκησης υπαίθριου πλανόδιου εμπορίου, και η χορήγηση αδειών λαϊκών αγορών

Αυτές είναι μερικές μόνο από τις αρμοδιότητες που μεταφέρθηκαν στους Δήμους μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη.
Οι αρμοδιότητες αυτές για να ασκηθούν σωστά και αποτελεσματικά υπηρετώντας και δεν είναι τυχαία η λέξη, τους τοπικούς παραγωγούς (γεωργούς, κτηνοτρόφους και αλιείς) θα πρέπει να ασκηθούν οργανωμένα και συντεταγμένα. Γι’ αυτό όπως προείπαμε προβλέπονται στους νέους Οργανισμούς των Δήμων τα Γραφεία Αγροτικής Ανάπτυξης που καλούνται να επιτελέσουν αυτό το σύνθετο και τόσο σημαντικό ρόλο.
Αρκεί αυτά τα γραφεία να στελεχωθούν με κατάλληλο και επαρκές προσωπικό και ν’ αποκτήσουν τα μέσα και τους πόρους για να παράσχουν ουσιαστική υποστήριξη στο Α’ γενή τομέα.

Θεσπίζεται επίσης με το Καλλικράτη ως βασικό πλαίσιο της τοπικής ανάπτυξης το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου. Σ’ αυτό διαμορφώνεται σ’ ένα πρώτο στάδιο ο σχεδιασμός για την αναπτυξιακή στρατηγική έως το 2014 τουλάχιστον και παράλληλα ο επιχειρησιακός σχεδιασμός για να προσδιοριστεί με ακρίβεια τι υλοποιεί ο Δήμος, πότε και με ποιους πόρους.

Αξίζει επίσης ν’ αναφερθεί η προσπάθεια που βρίσκεται ήδη στη φάση υλοποίησης για το καλάθι των αγροτικών προϊόντων που πέραν των υποστηρικτικών του δράσεων μετατρέπεται και σε «ηλεκτρονικό» καλάθι για να προβάλλει και προωθήσει σε κάθε γωνιά του πλανήτη τις (3) βασικές κατηγορίες προϊόντων.
Α) Προϊόντα με εξαγωγικό προσανατολισμό
Β) Προϊόντα που αναδεικνύουν τη ταυτότητα μιας περιοχής
Γ) Προϊόντα που καλύπτουν τις επισιτιστικές ανάγκες της χώρας
Το αναφέρω αυτό γιατί πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί ένα ισχυρό μέσο προώθησης των προϊόντων μας στο σύνολο της χώρας ή και στο εξωτερικό χωρίς να στοιχίζει ιδιαίτερα η οργάνωση των ηλεκτρονικών πωλήσεων και χωρίς να χάνεται ένα μεγάλο μέρος των κόπων μας σε χονδρέμπορους μεσάζοντες και ακριβοπληρωμένες υπηρεσίες μάρκετινγκ και διαφήμισης.
Παραδείγματα με καλές πρακτικές που με πρωτοβουλία, μεσολάβηση ή και υποστήριξη των Δήμων εδραίωσαν τη συλλογική συνείδηση και προσπάθεια προδιαγράφοντας καλύτερες προοπτικές, για τη τοπική οικονομία και το τοπικό εισόδημα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία των δήμων:

1. Ζαγοράς, Κοζάνης και Κάτω Νευροκοπίου, με τους τοπικούς παραγωγούς μαζί που μετέχουν σε κοινό πρόγραμμα προώθησης των τοπικών προϊόντων. Πρόκειται για τις περίφημες πατάτες Νευροκοπίου, για το διάσημο κρόκο Κοζάνης και τα νόστιμα μήλα Ζαγοράς Πηλίου. Πρόγραμμα που εξελίσσεται με πολύ καλά αποτελέσματα.
2. Ο δήμος Χανίων στηρίζει τη συμβολαιακή γεωργία. Στο Δήμο Χανίων, ξεκίνησε ουσιαστικά η υλοποίηση του θεσμού της συμβολαιακής γεωργίας με τη συμμετοχή, αρχικά, 25 ελαιοπαραγωγών. Ήδη κυκλοφόρησε το πρώτο ελαιόλαδο γεωργίας με την ονομασία «Της Κρήτης το ομαδικό».
3. Η πρωτοβουλία ανήκει στο γραφείο Αγροτικής Ανάπτυξης του δήμου Χανίων, που ξεκίνησε τις διαδικασίες για να «βγει» στην αγορά έξτρα παρθένο ελαιόλαδο με πιστοποιητικό γνησιότητας και ποιότητας. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκεται όλη η αλυσίδα παραγωγής. Αρχικά πιστοποιημένοι παραγωγοί απευθύνονται σε ελαιουργεία. Στη συνέχεια τα ελαιουργεία έρχονται σε συμφωνία με τον τυποποιητή κι εκείνος από την πλευρά του έρχεται σε συμφωνία με τον διακινητή που προωθεί το προϊόν στην αγορά. Όλοι οι συμβαλλόμενοι είναι πιστοποιημένοι, ενώ το προϊόν που παράγεται είναι προστατευμένης γεωγραφικής προέλευσης. Η αναγνώριση του ελαιόλαδου γίνεται με εργαστηριακή ανάλυση πριν και μετά την συσκευασία του. Πριν την συσκευασία το λάδι σφραγίζεται σε ειδικές ανοξείδωτες δεξαμενές, ενώ το πιστοποιητικό γνησιότητας και ποιότητας δίνεται από εργαστήριο του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων. Όλες οι συσκευασίες είναι αριθμημένες και πάνω σε αυτές αναγράφεται η πιστοποίηση του προϊόντος και κάθε συσκευασία φέρει το πιστοποιητικό γνησιότητας και ποιότητας. Ήδη για το συγκεκριμένο προϊόν υπάρχει ενδιαφέρον από την αμερικανική αγορά.
4. Δήμοι και Περιφέρεια Θεσσαλίας στηρίζουν την γαλακτοκομική παραγωγή. Σχετικές όμως δράσεις και πρωτοβουλίες αναλαμβάνουν δημοτικές αρχές σε συνεργασία και με περιφερειακές αρχές. Ο Δήμος Τρικκαίων σε συνεργασία με την περιφέρεια Θεσσαλίας ανέλαβε πρωτοβουλία με αντικείμενο την προώθηση της παραγωγής γάλακτος  στα σούπερ μάρκετ της περιοχής.  Ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας, είναι πρώτον, το παραγόμενο γάλα της περιφέρειας να βρει εγχώριους αγοραστές. Δεύτερον, η προώθηση του γάλακτος στην αγορά να γίνεται με απευθείας συνεννόηση μεταξύ της Περιφέρειας και των σούπερ μάρκετ και  χωρίς τη διαμεσολάβηση των γνωστών μεσαζόντων – χονδρεμπόρων.

Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα αλλάζουν. Το μοντέλο λειτουργίας των Δήμων που μεριμνά μόνο για τα σκουπίδια και τους δρόμους ανήκει σε μία άλλη εποχή. Οι απαιτήσεις αλλάζουν, οι πόροι λιγοστεύουν και πρέπει να το διαχειριστούμε με γνώμονα την αειφορία.
Σ’ αυτή την εποχή οι Δήμοι δεν πρέπει να ξεπεράσουν τον εαυτό τους, να εμπνεύσουν, ν’ αναλάβουν συλλογικές πρωτοβουλίες, να στηρίξουν τη τοπική παραγωγική δραστηριότητα για να κρατήσουν όρθια την ελληνική οικογένεια και ζωντανή την ελληνική περιφέρεια.

Είναι ανάγκη κατά τη γνώμη μας , είναι πολύ σημαντικό το πρόγραμμα για την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας στις λεγόμενες λευκές αγροτικές περιοχές και  η θέσπιση  Συμβουλίου Αγροτικής Πολιτικής του Δημοτικού Συμβουλίου που θα εισηγείται μέχρι να αναπτυχθεί η κατάλληλη πολιτική υποδομή,  στα οποία οι αγρότες της περιοχής, οι κτηνοτρόφοι, οι αλιείς, η πιο υγιής ίσως παραγωγική βάση του δήμου μας μπορεί να συμμετάσχει μέσω των συλλογικών της τουλάχιστον οργάνων και εκπροσωπήσεων.Η αναγκαιότητα αυτή πηγάζει από την αναγκαιότητα ότι τα δημοτικά συμβούλια έχουν ασχοληθεί  σε μικρό βαθμό.